Wydanie 28, 14.05.2021
To z politycznym pad thaiem, zhackowanym rurociągiem i spowolnieniem na hiszpańskich drogach
W tym tygodniu Ordo Blasfemia wyruszyło na wojnę z art. 196 kodeksu karnego. Ten osławiony przepis ustanawia przestępstwo "obrazy uczuć religijnych", który wielokrotnie wykorzystywano do ograniczania wolności obywatelskich - wygląda na to, że nie każda organizacja ze słowem "Ordo" w nazwie stanowi zagrożenie. Podczas gdy w Polsce walka o świeckie państwo nabiera rozmachu, zapraszamy na podróż dookoła świata.
Polska
10 maja 2020 r. miała się odbyć pierwsza tura wyborów prezydenckich. Obawy przed rozwojem pandemii pchnęły jednak Zjednoczoną Prawicę do próby przeprowadzenia elekcji w formie kopertowej ad hoc przez Pocztę Polską. Ostatecznie wybory odbyły się 28 czerwca w zwykłej formie, tj. poprzez powierzenie ich organizacji Krajowemu Biuru Wyborczemu i Państwowej Komisji Wyborczej. Wcześniej jednak część gmin zdążyła przekazać, mimo braku podstawy prawnej, dane osobowe z rejestru wyborców Poczcie Polskiej. W rok po tych wydarzeniach Fundacja Watchdog opublikowała raport, w którym podsumowano, jakie przepisy zostały w wyniku bezprawnych działań naruszone, w których jednostkach samorządu terytorialnego dopuszczono się naruszenia prawa, kto, jaką i na podstawie czego mógłby ponieść ewentualną odpowiedzialność oraz jakie działania przedsięwzięto, by owa odpowiedzialność stała się faktem. [Watchdog Polska (PDF)]
Czy Kościół katolicki naprawdę był ofiarą systemu komunistycznego? Coraz więcej osób wątpi w tę nieustannie powtarzaną tezę. „Mało osób wie albo chce o tym pamiętać, że po 1945 r. Kościół rzymskokatolicki przejął dziesiątki tysięcy nieruchomości poewangelickich na Ziemiach Zachodnich (...). Kościół katolicki uzyskiwał je na własność kolejnymi dekretami i ustawami PRL w latach 50., 60. i 70. Przejmował kościoły nie tylko tam, skąd ewangelicy wyjechali, ale i tam, gdzie ciągle ich było sporo.” – pisze dr Kazimierz Bem, teolog i pastor ewangelicko-reformowany. Zwraca on szczególną uwagę na fakt, że po zmianie ustroju w 1989 r. nowe władze nie starały się naprawić krzywd jakie PRL wespół z KK wyrządził mniejszościowym związkom wyznaniowym. [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]
7 maja Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał orzeczenie w sprawie spółki Xero Flor przeciwko Polsce dotyczące składu Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok ten był odpowiedzią na pytanie, czy sąd jest niezawisły, jeżeli w składzie orzekającym zasiadają tzw. sędziowie-dublerzy. Trybunał w Strasburgu orzekł, że tak nie jest. Doktor Marcin Szwed z Uniwersytetu Warszawskiego w obszernej analizie wyjaśnia, jakie konsekwencje ta sytuacja rodzi dla polskich obywateli. Zwraca on uwagę na jego przełomowy charakter: po raz pierwszy od początku kryzysu konstytucyjnego rozpoczętego w grudniu 2015 r. międzynarodowy sąd odniósł się w sposób jednoznaczny do kwestii tzw. sędziów-dublerów. Doktor Szwed tonuje entuzjazm – rozstrzygnięcie samo w sobie nie modyfikuje polskiego systemu prawnego; pozostaje też pytanie, jak pogodzić ów wyrok z zasadą pewności prawa. Istotne jest – choć można się tego domyślać – jak zareaguje na to ustawodawca. I, co trudniejsze do przewidzenia, jakie wnioski wyciągną z wyroku sądy. [OKO.Press]
Konferencja Episkopatu Polski odmówiła przekazania dokumentów Państwowej Komisji ds. Pedofilii z postępowań kanonicznych w sprawach księży podejrzewanych o nadużycia seksualne wobec dzieci. Hierarchowie uzasadniają tę decyzję koniecznością „rozstrzygnięcia, czy zniesienie sekretu papieskiego dotyczy postępowań sprzed dnia wejścia w życie decyzji papieża Franciszka, a także doprecyzowania zakresu obowiązującej tajemnicy urzędowej”. Duchowni zapowiadają też, że zwrócą się do Watykanu celem rozstrzygnięcia wątpliwości. [Rzeczpospolita]
Europa
Hiszpania decyduje się na krok w stronę poprawy bezpieczeństwa na drogach i wprowadza limit 30km/h na większości dróg w terenie zabudowanym. Impulsem do tej decyzji były zmiany sposobu poruszania się ludzi w miastach oraz zwiększający się odsetek pieszych i rowerzystów ginących w wypadkach drogowych. [El País]
Chorwacki sąd administracyjny stwierdził, że dyskryminacja par jednopłciowych w kontekście prawa do adopcji jest nielegalna. W 2019 roku Chorwacja wprowadziła zapisy mające na celu zwiększenie liczby adopcji. Prawo wymieniało małżeństwa, konkubinaty oraz singli – nie wymieniało jednak osób w związkach partnerskich. Po tym, jak wniosek pary jednopłciowej został odrzucony, zaskarżyli oni tę decyzję i teraz sąd uznał tę dyskryminację za bezzasadną. [Reuters]
Olaf Scholz został oficjalnie ogłoszony kandydatem na kanclerza z ramienia socjaldemokratycznej partii SPD w nadchodzących wyborach do Bundestagu, które odbędą się już we wrześniu tego roku. [DW]
Sadiq Khan wygrał wybory i kolejny raz został burmistrzem Londynu. Nie można jednak powiedzieć, że obyło się bez niespodzianki – o ile niemalże każdy spodziewał się wygranej Khana, to przewaga, jaką uzyskał (tylko 5 p.p.) jest dużym zaskoczeniem oraz czerwoną lampką dla Laburzystów. Tymczasem rząd Torysów zmienia prawo wyborcze, żeby zwiększyć swoim kandydatom szansę na wygraną w kolejnych wyborach na burmistrzów miast. [The Guardian]
Po sukcesach antydemokratycznych ruchów Węgier oraz Polski niektóre środowiska spekulowały, że taki trend wcale nie musi być unikalny dla państw byłego bloku wschodniego, a gwarancja, że podobną ścieżką nie zacznie iść któryś z liderów Europy Zachodniej, po prostu nie istnieje. Jak się okazuje, spekulanci mieli rację – Sebastian Kurz, austriacki kanclerz, zaczyna pokazywać coraz mniej demokratyczną twarz. [Politico], [DW]
Bliski i Środkowy Wschód
Trwająca eskalacja w konflikcie izraelsko-palestyńskim wypełnia media. To, że jest tam konflikt wiedzą wszyscy. Kiedy jednak przychodzi do powiedzenia czegoś więcej, to większość komentatorów nabiera wody w usta. Al-Dżazira przygotowała cały serwis o tym konflikcie, a my polecamy waszej uwadze szczególnie jego oś czasową – zaczynającą się od roku 1799. [Al-Dżazira]
Żeby uzyskać dokładniejszy obraz konfliktu izraelsko-palestyńskiego, trzeba wpierw zrozumieć dlaczego polityka Izraela przesunęła się tak bardzo na prawą stronę – to stara się wytłumaczyć artykuł The Economist z 2017 r. Za to w The Guardian przeczytacie artykuł o tym, dlaczego jedna z największych izraelskich organizacji broniących praw człowieka uznała, że w Izraelu panuje apartheid. [The Economist], [The Guardian]
Dlaczego jednak konflikt wybuchł ponownie teraz? Czym jest dzielnica Szejk Dżarrach? Dlaczego Fatah, w odróżnieniu od Hamasu, dąży do deeskalacji. Jak oceniać ostrzał cywilnych dzielnic przez obie strony? Na te i inne pytania, które pomogą osadzić starcia w polityce krajowej, regionalnej, a także światowej, odpowiedzi znajdziecie w tekście Tomasza Rydelka, twórcy bloga Puls Lewantu, a także w podcaście Dariusza Rosiaka, w którym rozmawia on z prof. Łukaszem Fyderkiem z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ. [Puls Lewantu]
W wyniku zamachu bombowego w Kabulu, wymierzonego w szkołę dla dziewcząt, zginęło ponad 50 z nich, a ponad 200 zostało rannych. Liczba ofiar śmiertelnych zamachu może jeszcze znacznie wzrosnąć. Do zamachu doszło w stolicy Afganistanu, w dzielnicy Daszt-e-Barczi, gdzie rok temu miał miejsce brutalny zamach na szpital położniczy. W efekcie, część rodziców ze strachu przestaje posyłać swoje dzieci do szkół. Cierpią na tym szczególnie dziewczynki. Zamach ten jest odczytywany jako zapowiedź tego, co może mieć miejsce, gdy taliban zacznie pełnoskalowe ataki na siły rządowe po wycofaniu się z Afganistanu sił zachodnich. Niejako na potwierdzenie, talibowie w ostatnich dniach poczynili postępy, z sukcesem zajmując powiat Nirkh, niedaleko Kabulu. [NPR], [DW]
Azja
Pisaliśmy już o tym, jak trzecia fala koronawirusa wzbiera w Indiach. Nadal nie zapowiada się na odwrócenie trendu zachorowań. Jakie to ma skutki polityczne dla premiera Modiego oraz jakie decyzje polityczne przyczyniły się do wybuchu drugiej fali, możecie usłyszeć w podcaście Worldy ze stajni Vox. Jednym z powodów obecnego załamania systemu opieki zdrowotnej w Indiach jest jej aktualny, opłakany stan. Publiczny system zdrowia w Indiach jest jednym z najgorzej finansowanych na świecie, a rząd indyjski wiązał duże nadzieje z prywatnym sektorem łatającym systemowe dziury. Więcej szczegółów w artykule od Bloomberg. [Bloomberg]
W jednym z pierwszych wydań Tygodnika pisaliśmy o protestach w Tajlandii. Od ich wybuchu minął ponad rok i ich intensywność zdecydowanie przygasła. Przyczyn tego jest wiele. Pandemia oraz związane z nią obostrzenia na pewno miały znaczenie. Jednak równie ważne było podejście rządzącej junty wojskowej, która oskarża wielu protestujących o obrazę majestatu króla (grozi za to kara do 15 lat więzienia). Może was zaskoczyć, ale dyktatura wojskowa chcąca mieć pełną kontrolę nad obywatelami, to także powód powstania najbardziej znanego tajskiego dania – pad thai. O tej ciekawej historii możecie usłyszeć w filmiku. [The Economist]
Afryka
Na granicy Botswany i Zambii otworzono nowy most. Mosty są fajne, ale dlaczego akurat o tym piszemy? Ponieważ jest on ważny dla transportu towarów przez Afrykę, a jego ukończenie umożliwia towarom ominięcie niesławnego przejścia granicznego w Beitbridge między Afryką Południową a Zimbabwe, gdzie ciężarówki regularnie czekały po kilka dni na przekroczenie granicy. [Al-Dżazira]
KAZUNGULA BRIDGE AND ONE STOP BORDER FACILITY Watch full video here facebook.com/BotswanaGovern… #KazungulaBridge #RegionalIntergrationMadagaskar nawiedza głód. W wyniku najgorszej od 40 lat suszy ponad milion ludzi na południu wyspy cierpi klęskę głodu. Susza trwa od 4 lat, a ostatnie jej nasilenie, połączone z burzą piaskową, która przykryła warstwą pyłu i piasku młode rośliny uprawne, powoduje prawdziwą klęskę. Obserwujemy dzisiaj skutki kumulacji efektów kilku suchych lat, ubożenia społeczeństwa czerpiącego dochody głównie z rolnictwa i rosnącej częstotliwości burz piaskowych. Niestety postępujące zmiany klimatyczne mogą sprawiać, że takie problemy będą coraz częstsze. [The Guardian]
Wybory prezydenckie w Ugandzie śledziliśmy uważnie na łamach Tygodnika (polecamy wydanie 11. 12 i 15.). Kampania była dość krwawa, wiele osób zostało zranionych lub zginęło w czasie protestów, a po wyborach kontrkandydat zwycięzcy wyborów został zamknięty na pewien czas w areszcie domowym. W tym tygodniu prezydent Yoweri Museveni został właśnie zaprzysiężony na 6. kadencję. [Voice of America]
Wiele państw w Afryce penalizuje homoseksualizm. Jednym z nich jest Uganda, o której pisaliśmy wyżej – prezydent Mouseveni ma na koncie kilka ustaw wymierzonych w społeczność LGBTQ. Innym z takich państw jest Kamerun. Właśnie tam skazano dwie trans kobiety na 5 lat więzienia za „usiłowanie homoseksualizmu” (sic!). O szczegółach sprawy przeczytacie w artykule BBC. Za to z (dość starego, bo z 2014 r.) artykułu The Nation dowiecie się, jaki jest związek między falą dyskryminującego ustawodawstwa w afrykańskich państwach a chrześcijańskimi lobbystami. [BBC], [The Nation]
Ameryka Łacińska
Tydzień temu pisaliśmy o protestach w Kolumbii. Protesty nadal trwają, napędzane obecnie częściowo brutalnością policji, a częściowo nowymi postulatami socjalnymi. Niestety Kolumbia, tak jak większość państw na świecie, zmaga się z pandemią i obecnie liczba zarażonych drastycznie rośnie. Burmistrzyni Bogoty Claudia Lopez zmaga się z zapaścią służby zdrowia. [Al-Dżazira]
W brazylijskiej Amazonii doszło do starcia rdzennych mieszkańców z górnikami, którzy nielegalnie wydobywają tam złoto. To lokalne wydarzenie wpisuje się w obecną politykę brazylijską kreowaną przez prezydenta Bolsonaro. Spogląda on przychylnym okiem na takie nielegalne wydobycia, zapowiadając wręcz zmianę prawa w celu umożliwienia tym górnikom legalnego wydobywania zasobów znajdujących się w Lasie Amazońskim. W artykule BBC znajdziecie szczegółowy opis tej sytuacji oraz linki do artykułów, które nakreślą wam szersze tło polityczne działań prezydenta Brazylii. [BBC]
Ameryka Północna
Lewicowa „Cancel Culture” podnosi swój łeb kolejny raz. Polityczka zostaje usunięta przez swoją partię ze stanowiska, jakie z jej nadania pełniła w Kongresie. Tylko, że nie chodzi o żadną lewicową, czy nawet „lewicową” jedynie w narracji przeciwników partię. Mowa o Partii Republikańskiej oraz Liz Cheney, której krytyczne stanowisko wobec Trumpa sprowadziło na nią reperkusje ze strony partii.
[The Washington Post]Od czasu wyroku Amerykańskiego Sądu Najwyższego z 1969 roku amerykanie wiedzą, że uczniowie nie wyzbywają się prawa do wolności słowa i wypowiedzi, kiedy przekraczają bramy szkoły – więcej o tej sprawie przeczytacie na stronie ACLU. W tym roku Amerykański Sąd Najwyższy zmaga się z innym, chociaż podobnym pytaniem – czy szkoła może karać ucznia za wypowiedzi poza szkołą? Artykuł serwisu Vox pokaże, dlaczego jest to skomplikowana sprawa, a wyrok, jaki zapadnie, będzie miał ogromne znaczenie. [Vox], [ACLU]
Mówiąc o mniejszościach etnicznych w USA najczęściej mówi się jak o jednolitych blokach, ale w rzeczywistości są to różnorodne grupy o skomplikowanej historii i kulturze. Amerykanie pochodzenia azjatyckiego są najszybciej rosnącą populacja w Stanach Zjednoczonych i warto wiedzieć więcej na temat różnic w tym bloku. [CNN]
Rurociąg dostarczający produkty rafineryjne wschodniemu wybrzeżu Stanów Zjednoczonych został zhackowany i przestał działać. Utrudniło to życie wielu ludziom, zwłaszcza w południowych stanach, które są najbardziej od niego zależne. Rurociąg ma być przywrócony do użytkowania do końca tego tygodnia, ale przed stacjami benzynowymi ustawiają się kolejki, a rząd federalny stara się usprawnić transport m.in benzyny do miejsc, które tego najbardziej potrzebują. Tymczasem hakerzy odpowiedzialni za atak piszą na swojej stronie, że ich jedynym celem było zarobienie pieniędzy a nie tworzenie problemów dla społeczeństwa. Najnowsze doniesienia mówią o tym, że właściciel rurociągu zapłacił 5 milionów dolarów okupu hakerom. [BBC]
Stany Zjednoczone są państwem z największą liczbą reaktorów jądrowych na świecie. Sygnały dobiegające od decydentów do przemysłu jądrowego wskazują, że nowa administracja będzie chciała wykorzystać istniejącą flotę w walce z katastrofą klimatyczną. Administracja planuje wprowadzić ulgi podatkowe, które zwiększyłyby rentowność zabiegów przedłużających żywotność istniejących reaktorów. Zgodnie z konsensusem naukowym międzynarodowych ekspertów przedłużenie działania reaktorów jądrowych jest najtańszym sposobem na walkę z globalnym ociepleniem. [Reuters]
Oceania
Rząd australijski uzyskał właśnie możliwość przetrzymywania osób bez prawa pobytu przez nieokreślony czas. Organizacje zajmujące się obroną praw człowieka oraz rządowy komitet do spraw praw człowieka zgłaszają wiele wątpliwości do tego prawa. W artykule The Guardian przeczytacie o tym, jak doszło do jego powstania oraz do czego może ono prowadzić. [The Guardian]
Po płomiennej wymianie zdań w nowozelandzkim parlamencie jeden z liderów partii maoryskiej zatańczył hakę i został usunięty z sali. W artykule nagranie zawierające fragment jego wypowiedzi oraz okoliczności, w jakich hakę wykonał. Jest to ten sam parlamentarzysta, który został usunięty z sali kilka miesięcy temu, o czym pisaliśmy w wydaniu 15. Wtedy powodem był to, że Rawiri Waititi... nie miał na sobie krawata. Po tamtym incydencie regulację krawatową szybko zniesiono. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
The Economist w raporcie specjalnym zastanawia się nad przyszłością bankowości. Drapieżna ekspansja sektora IT w świat finansów, ujemne stopy procentowe, a być może także oficjalne rządowe waluty cyfrowe wieszczą rozdroża dla obecnego modelu funkcjonowania banków, które muszą mocno się przekształcić, aby przetrwać. [The Economist]
Kryzys COVIDowy przywrócił do bieżącej dyskusji publicystycznej temat inflacji. Statystyczne koszyki produktów mocno obecnie drożeją w wielu krajach, m. in. w Polsce i USA. Artykuł Lyn Alden prezentuje streszczenie naszej wiedzy o inflacji. [Lyn Alden]
Czy ktoś, kto zarabia 10 tys. zł miesięcznie, należy jeszcze w Polsce do klasy średniej? A może wyższej? W zależności od tego, kogo spytamy, można uzyskać bardzo rozbieżne, niepozbawione emocji, odpowiedzi. Znany z „Magazynu porażka” Kamil Fejfer i ekonomista Łukasz Komuda w nowym podcaście i stowarzyszonym kanale youtube „Ekonomia i cała reszta” zastanawiają się nad tym pytaniem w oparciu o szereg statystyk ekonomicznych i spostrzeżeń socjologicznych.
Nauka i Technologia
Zdobiącym okładkę tematem bieżącego numeru prawicowego tygodnika „Do rzeczy” jest efekt „śledztwa” (sformułowanie oryginalne) Łukasza Warzechy w sprawie antropogenicznego charakteru globalnego ocieplenia. Łukasz Warzecha nie zaskoczył – wbrew konsensusowi naukowców uznał, że jest to w najlepszym razie nieudowodniona hipoteza, za którą kryją się lobbyści i wielkie pieniądze. Polemikę do owego tekstu, którą polecamy poniżej, napisał popularny publicysta zajmujący się energetyką, Jakub Wiech. Polemika ta, solidnie uźródłowiona, może służyć za krótkie kompendium odpowiedzi na najpopularniejsze teorie denialistów teorii antropogenicznego globalnego ocieplenia. [Energetyka 24]
Żródło: Szymsio/Twitter Indyjski wariant koronawirusa z perspektywy naukowej. Krótki artykuł z Nature wyjaśni Wam, czym ten indyjski wariant jest. Naukowcy opisują jego wirulencję (zjadliwość drobnoustrojów) oraz wpływ szczepień na indywidualne ryzyko infekcji. [Nature]
Volvo i Daimler stawiają na ciężarówki wodorowe w transporcie długodystansowym. Zdaniem czołowych unijnych koncernów będą one stanowić połowę ich sprzedaży w Europie w tym segmencie już w 2030 r. Docelowo takie pojazdy będą używane tam, gdzie transport nie może być łatwo zelektryfikowany, gdyż potrzebne baterie byłyby zbyt drogie lub zbyt ciężkie. Czyli zazwyczaj na dłuższych dystansach, dla ciężkich ładunków, poza aglomeracjami czy wreszcie w rejonach z dużym nachyleniem terenu. Wyzwaniem będzie stworzenie potrzebnej infrastruktury paliwowej. Przez pewien czas niezbędne też będą subsydia, zanim technologia i paliwo staną się tańsze od diesla, a koszt alternatywny emisji CO2 wystarczająco dolegliwy. Ważne jest też, żeby wodór jak najszybciej produkować nisko- lub zeroemisyjnie, a nie – jak często ma to miejsce obecnie – z kopalin (gazu ziemnego). [Ars Technica]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o transpłciowości, ale boicie się zapytać. Noizz przedstawia słowniczek pojęć związanych z transpłciowością. Polecamy także Waszej uwadze stronę tranzycja.pl. [Noizz]
Chcecie powstrzymać starzenie i mieć piękną cerę? Musicie spać minimum 8h na dobę, zdrowo się odżywiać i unikać stresu. No i mieć dużo pieniędzy. Osoby, które choć trochę interesowały się własną cerą, wiedzą, że to potrafi być dość kosztowne. Jednak nadal wiele magazynów i celebrytów skupia się na poradach „lajfstajlowych”, a nie zabiegach kosmetycznych, czy drogich specyfikach (nawet jeśli sami z nich korzystają). Artykuł ten nie jest najnowszy (bo z 2019 r.) ale podchodzi do tego zagadnienia z kilku ciekawych stron. [The Atlantic]
„Dlaczego czasami warto być niegrzecznym?”. Prof. Marcin Matczak opowiada o książce „Człowiek zbuntowany” Alberta Camusa. O jego kanale i podcaście, na którym umieścił swoje akademickie wykłady z filozofii prawa, pisaliśmy już w wydaniu 7. Teraz, po wyczerpaniu materiału z semestru, co tydzień omawia jedną książkę, którą uważa za ważną pod kątem rozumienia społeczeństwa, prawa czy państwa.