Wydanie 25, 23.04.2021
To z myszojeleniem, nosorożcami i człowiekomałpą
Od ostatniego numeru dołączyło do grona naszych subskrybentów 160 osób. Dziękujemy! To dodaje nam skrzydeł. Powiedzcie o nas swoim znajomym, mamie i siostrze, a my po swojej stronie gwarantujemy utrzymanie jakości.
W poprzednim newsletterze, przy artykule o stanie Ukraińskich Sił Zbrojnych, jakiś chochlik podmienił nam link i znalazła się tam rozmowa o Izraelu z YT. Za pomyłkę przepraszamy. Zawsze gdy wkrada się w treść jakiś błąd, staramy się edytować to na naszej stronie. Zatem gdy coś nie gra w emailu, jest spora szansa, że na stronie jest już naprawione. Na stronie dodajemy też więcej grafik, które w emailu, ze względu na jego ograniczenia, mogłyby się nie zmieścić.
Znajdziesz tutaj nie tylko informacje o wydarzeniach z różnych zakątków globu, ale również publicystykę, interesujące podcasty oraz artykuły o tematyce społecznej czy ekonomicznej.
Polska
Wspaniała wiadomość! W łódzkim zoo przyszedł na świat kolejny myszojeleń. Teraz opiekunom udało się ustalić płeć maluszka i wiedzą, że na świat przyszła samica. Po więcej zdjęć i filmik zapraszamy do artykułu. [Urząd Miast Łodzi]
Źródło: Urząd Miasta Łodzi Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, jeden z jego szpitali i Śląska Izba Lekarska organizują akcję #szanujmedyka. Jest to odpowiedź na przypadki agresji słownej i fizycznej, z którą na co dzień spotykają się pracownicy ochrony zdrowia. Celem akcji jest przypomnienie o potrzebie wzajemnego szacunku, który należy się wszystkim, a zwłaszcza ludziom ratującym innym życie. [Medycyna Praktyczna]
Badania opinii publicznej wskazują, że NGOsy cieszą się zaufaniem ponad połowy Polaków. To wynik blisko dwukrotnie wyższy, niż w odniesieniu do rządu. Beneficjentami tego stanu rzeczy są m. in. portale internetowe organizujące zbiórki pokroju Się Pomaga czy zrzutka.pl. W polecanym przez Marcina Napiórkowskiego reportażu Magazynu Pismo znajdziemy analizę, która każe nam się pochylić nad wieloma problemami związanymi z fundraisingiem. Jego autor, Mirosław Wlekły, bada, na ile zbiórki internetowe przeistaczają się w tytułowe współzawodnictwo w cierpieniu, czy portale je organizujące dokonują wnikliwej weryfikacji zgłaszanych przez ich podopiecznych potrzeb oraz czy mają interes w ewentualnym braku badania. Wreszcie – czy pomagając konkretnym osobom nie tracimy z pola widzenia rozwiązań systemowych, pozwalających udzielić pomocy większej grupie ludzi tym samym kosztem. Wnioski? Pomagajmy, nie tylko poprzez 1% podatku, który często jest jedyną formą dobroczynności. Ale róbmy to mądrze. [Magazyn Pismo (TWARDY PAYWALL)]
Polska w czołówce Unii Europejskiej! Tym razem nie mówimy o niskim bezrobociu czy nadliczbowych zgonach, a o stosowaniu tymczasowego aresztowania. Analiza Dziennika Gazety Prawnej wyjaśnia, co stoi za faktem, że ponad 90% wniosków aresztowych składanych przez prokuraturę do sądów jest rozpatrywana pozytywnie, a bardziej wolnościowe środki zapobiegawcze, jak dozór elektroniczny albo poręczenie majątkowe, nie zyskują ich aprobaty. A w świetle przepisów to właśnie bardziej wolnościowe instytucje prawa procesowego powinny mieć pierwszeństwo przed najbardziej radykalnym z nich, czyli aresztem. Należy tu wspomnieć, że choć problem zbyt częstego stosowania tymczasowego aresztowania od 2015 r. wyraźnie przybrał na sile, w Polsce nadużywano go już wcześniej, a absolutnie rekordowy pod tym względem wciąż pozostaje rok 2001. [Dziennik Gazeta Prawna]
Europa
Na łamach Polskiego Przeglądu Dyplomatycznego ukazał się wywiad Adama Eberhardta z Pawłem Łatuszką, byłym białoruskim ministrem kultury a także ambasadorem w Polsce, Francji i Hiszpanii, obecnie zaś – jednym z niewielu ex-przedstawicieli establishmentu Aleksandra Łukaszenki pośród demokratycznej opozycji. Łatuszko ocenia szanse na obalenie rządzącego od dwudziestu siedmiu lat autokraty, podsumowuje działania Zachodu wobec swego kraju. Zwraca uwagę, że kluczowymi dla utrzymania władzy przez Łukaszenkę czynnikami były poparcie Kremla i wierność formacji siłowych. Daje też krótki zarys przyczyn pójścia swej ojczyzny w kierunku autokracji i rozważa, jakie przyszłe scenariusze są najbardziej prawdopodobne dla Białorusi. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Wraz z nadchodzącymi wyborami do Bundestagu, które odbędą się już we wrześniu, niemieckie partie polityczne wchodzą w okres kampanii na poziomie federalnym. 2021 rok w Niemczech pod tym względem to istny maraton, ze względu na fakt, iż przed wyborami na poziomie ogólnokrajowym mamy też wybory landowe. Aktualnie drugą najsilniejszą partią w sondażach oraz niemalże pewnym członkiem przyszłego rządu jest partia Zielonych. Najbardziej antyrosyjska partia w Niemczech, która jasno sprzeciwia się budowie Nord Stream 2, jako kandydatkę na kanclerza wybrała Annalenę Baerbock. [DW], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Annalena Baerbock. Materiały prasowe Kandydatem na kanclerza CDU/CSU będzie nowy lider CDU, czyli Armin Laschet. Po tym, jak federalny zarząd CDU poparł Lascheta, a wcześniej poparcia liderowi CDU udzielił chociażby Merz, dotychczasowy rywal Lascheta, czyli Markus Söder, wycofał się z kandydowania. Warto dodać, iż wybór Lascheta jest zdecydowanie mniej popularnym pomysłem wśród potencjalnego elektoratu CDU/CSU, a atak Merza na Södera ma też wymiar walki wewnątrzpartyjnej – porażka wyborcza Lascheta otworzy drogę Merzowi do liderowania CDU. CDU/CSU to dalej najsilniejsza partia w sondażach, chociaż ostatnio notuje dość wyraźny trend spadkowy. [Euractiv]
Niemalże 44% Mołdawian pozytywnie reaguje na pomysł zjednoczenia z Rumunią. Tak dużego odsetka w badaniach jeszcze nie było. Jednocześnie poparcie dla zjednoczenia z Unią Euroazjatycką (opcja prorosyjska) zaliczyło poważny spadek. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Prozachodnia Maia Sandu wygrała wybory prezydenckie w listopadzie 2020 roku. Chcąc wykorzystać zmęczenie obywateli starymi elitami, pragnie doprowadzić do przyspieszonych wyborów parlamentarnych i umocnienia tam swojej partii. Nie jest to jednak takie proste. Sprawa trafiła przed Trybunał Konstytucyjny i 15 kwietnia zapadł wyrok, który mówi, że prezydentka może rozwiązać parlament. Czy to koniec politycznego klinczu w Mołdawii czy tylko jego kolejny rozdział? Czas pokaże, a my będziemy Was o tym informować. Jesteśmy fanami Mołdawii – o sytuacji w niej pisaliśmy w wydaniach 5., 15. i 17. [Radio Free Europe]
W ćwierćwiecze jego śmierci Witold Jurasz przedstawia krótką sylwetkę Dżochara Dudajewa, Prezydenta Republiki Czeczeńskiej, którego dążenia do możliwie szerokiego uniezależnienia kaukaskiego regionu stanowiły dla Moskwy przyczynę rozpętania I wojny czeczeńskiej. Z początku ideowy komunista, Dudajew kontestuje swe wcześniejsze poglądy i staje się wyrazistym liderem w walce o autonomię Czeczenii. „Zbyt uczciwy na polityka” Dżochar nie zdaje sobie sprawy, że stanowi jedynie przedmiot polityki Jelcyna. Jego talenty jako dowódcy wojskowego przyczyniają się jednak do klęski Federacji Rosyjskiej podczas I wojny czeczeńskiej. Z przebiegu obu wojen czeczeńskich Polska może wyciągnąć lekcje co do swej polityki zagranicznej, ale o tym już w samym tekście. [Onet]
Czescy śledczy ustalili, że za wybuchem składu amunicji w Czechach w 2014 roku stało Rosyjskie GRU. W pierwszej reakcji Czesi wyrzucili 18 pracowników rosyjskiej ambasady oskarżanych o szpiegostwo. W odpowiedzi, Rosja wyrzuca 20 pracowników czeskiej ambasady z Moskwy paraliżując niemal pracę placówki. Czesi stawiają ultimatum – powrót Czechów do ambasady albo redukcja stanu osobowego rosyjskiej ambasady w Pradze do poziomu ambasady Czech w Moskwie. I choć jesteśmy świadkami dyplomatycznego kryzysu, to mieszkańcy Czech zadają sobie pytanie – dlaczego władze czeskie planowały wizytę w Rosji i zakup szczepionek Sputnik-V, mimo posiadania już wtedy wiedzy o tym, że to Rosjanie stoją za eksplozją? [Rzeczpospolita]
Bliski i Środkowy Wschód
Irańska kinematografia – temat, który nieczęsto ląduje w rubrykach mówiących o Bliskim Wschodzie. Ta ma się jednak całkiem nieźle. Jeden z jej reprezentantów, Asghar Farhadi, dwukrotnie otrzymał Oscara, irańskie filmy odwiedzają nadwiślańskie festiwale filmowe, a część z Was być może widziała świetną animację Persepolis. Jednak przez Irańskimi twórcami stoją liczne wyzwania wynikające z sytuacji politycznej, w której się znajdują. Jedną z nich jest cenzura, która była obecna w ich ojczyźnie na długo przez reżimem Ajatollahów. Zapraszamy do tekstu – kto wie, może przekona Was do obejrzenia przy najbliższej okazji produkcji z nieoczywistego miejsca. [Nowa Europa Wschodnia]
Konflikty toczące w ostatniej dekadzie Bliski Wschód, często przeradzają się w starcia, w których po przeciwnych stronach walczą Iran i Arabia Saudyjska – najsilniejsze państwa znad Zatoki Perskiej. Jednak, jak pierwszy doniósł Financial Times, zwaśnione strony spotkały się w Bagdadzie na bezpośrednich rozmowach. Ich celem jest zmniejszenie napięć między stronami w obliczu nowej polityki amerykańskiej w regionie. Czy obie strony będą w stanie zakopać wojenny topór? W artykule z Reutersa więcej o doniesieniach medialnych, a w Middle East Eye próba odpowiedzi na perspektywy sukcesy tych rozmów. [Reuters], [Middle East Eye]
USA wycofują się z Afganistanu – co jednak z Bliskim Wschodem? Wall Street Journal dotarł do informacji, według których obecność w regionie będzie ograniczana. Amerykanie mają przebazować z Arabii Saudyjskiej jeden z zestawów obrony przeciwlotniczej Patriot, a także lotniskowiec operujący w regionie. Nikt w administracji oficjalnie nie potwierdził, ani nie zaprzeczył tych doniesień. Sygnały z pentagonu mówią też, że Amerykanie planują utrzymywać wojskową obecność w Iraku. [Middle East Eye]
Azja
Kilka lat temu chińskie władze prowadziły otwarty konflikt z aktywistami walczącymi o prawa pracownicze. Teraz Komunistyczna Partia Chin postanowiła wesprzeć walkę z feministkami w internecie. Już samo domaganie się tego, aby władze przeciwdziałały molestowaniu w komunikacji publicznej, wystarczy, żeby trafić na celownik nacjonalistycznych aktywistów na platformie Weibo i zostać oskarżoną o zdradę Chin. [Protocol]
Kilkakrotnie pisaliśmy na temat sytuacji wywołanej przez reformę rolną, która stara się przeprowadzić premier Indii, Narendra Modi. Deregulacja rolnictwa budzi szczególny niepokój u kobiet pracujących w tym sektorze. 85% z nich należy do zmarginalizowanych społeczności plemiennych lub kastowych, np. Dalit (potocznie niedotykalni). Zarabiają one mniej od mężczyzn pracujących w rolnictwie, są pozbawione dostępu do programów pomocowych rządu oraz ze względu na prawo religijne nie mogą dziedziczyć ziemi uprawnej. [Foreign Policy]
W wydaniu 23. pisaliśmy o wzbierającej drugiej fali koronawirusa w Indiach. Niestety sytuacja od tego czasu się tylko pogarsza i obecnie nie widać perspektyw na poprawę. W szpitalach brakuje tlenu, krematoria pracują 24 godziny na dobę i pojawiają się plotki, że dane o rozwoju pandemii nie są rzetelnie raportowane przez władze. [Reuters]
Także w wydaniu 23. pisaliśmy o tym, jak złym czasem stała się pandemia dla wielu afrykańskich zwierząt, na których postanowili zarobić kłusownicy. Jednak są miejsca, gdzie zagrożone gatunki wykorzystują ten czas. Jednym z takich zwierząt jest nosorożec pancerny z Nepalu. Od 2015 roku jego liczebność w tym kraju wzrosła o ponad sto sztuk i teraz jego nepalska populacja liczy 752 osobniki. [BBC]
To koniec importu oleju palmowego na Sri Lance. Wyczekiwana likwidacja plantacji również staje się powoli faktem. Sri Lanka to jeden z największych importerów, a zarazem też producentów, oleju palmowego, lecz rząd tego kraju podjął decyzję o wprowadzeniu ograniczeń i w efekcie końcowym wyeliminowaniu oleju palmowego z produkcji i importu. Zyskają na tym nie tylko ludzie (Unia Europejska także ma w planach wycofanie biopaliw opartych na palmie olejowej) ale również zagrożone gatunki, takie jak orangutan czy pantera mglista, o których mogliście usłyszeć przy okazji licznych kampanii naświetlających problem wycinania naturalnego środowiska tych zwierząt pod uprawy. [Reuters]
Afryka
Prezydent Czadu został zabity przez rebeliantów. News ten obiegł świat, więc teraz warto się dowiedzieć, kim był Idriss Déby oraz jak jego śmierć wpłynie na kraj i region. Krajowa opozycja ma wiele do zarzucenia jemu jak i jego środowisku politycznemu, ale jednocześnie Czad pod jego przywództwem był ważnym graczem regionalnym w walce z dżihadystami z Boko Haram. [The Economist]
Jednak to nie islamiści powiązani z Boko Haram czy inną filią ISIS śmiertelnie ranili Idrissa Déby. Zginął on w walce z Frontem dla Zmiany i Zgody w Czadzie (z francuskiego zapisywanego pod skrótem FACT). Kim są i czego żądają rebelianci? Co wspólnego mają z naprawdę niestabilną historią Czadu? A także, co robili w Libii? [Al-Dżazira]
Rdzenni mieszkańcy Kotliny Kalahari wspierani przez organizacje środowiskowe protestują w Windhoek, stolicy Namibii, przeciwko rozpoczętym wierceniom w poszukiwaniu ropy. Delta rzeki Okawango, w której pobliżu swoje operacje rozpoczynają firmy naftowe, jest domem wielu zagrożonych wyginięciem gatunków, w tym krytycznie zagrożonego nosorożca czarnego. Jest ona wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. To niezwykłe miejsce, gdzie płynąca przez 1600 km rzeka kończy swój bieg nie w morzu, a rozlewa się na pustyni tworząc ekosystem unikalny w skali świata. Mamy nadzieję, że wizja zysków firm naftowych nie zagrozi tej krainie. [Al-Dżazira]
Ameryka Łacińska
Raúl Castro ustępuje z funkcji Pierwszego Sekretarza Komunistycznej Partii Kuby. 89-latek dotrzymał w ten sposób złożonej przed trzema laty obietnicy ustąpienia z urzędu w 2021 roku. Robi to w niełatwym dla Kuby momencie: gospodarka socjalistycznego państwa, w dużej mierze oparta o zyski z turystyki, boleśnie odczuła ograniczenia związane z pandemią COVID-19, co zaowocowało jedenastoprocentową recesją w 2020 roku. Państwo wciąż nie zakończyło badań nad własną szczepionką przeciwko koronawirusowi. Decyzja młodszego brata Fidela oznacza też, że po raz pierwszy od 1959 roku wyspą rządzić będzie ktoś spoza rodziny Castro: funkcję Pierwszego Sekretarza obejmie dotychczasowy Prezydent Kuby, Miguel Diaz-Canel. [ABC]
Chcielibyśmy zwrócić waszą uwagę na projekt „wolnego miasta” (czy, jeśli wolicie angielską pisownię, charter city) na honduraskiej wyspie. Próspera to pierwsza ZEDE (hiszpański akronim for Zone for Employment and Economic Development) – autonomiczne terytorium, które pod sprawną i niezależną administracją ma stworzyć rozwinięty, nowoczesny ośrodek gospodarczy. Powstanie takiego ośrodka ma pomóc reszcie kraju, w którym 70% populacji żyje w ubóstwie. [Astral Codex Ten]
Choć może nie jest to takie oczywiste, największy park narodowy Unii Europejskiej znajduje się w Ameryce Południowej, dokładniej rzecz ujmując w Gujanie Francuskiej, i jest częścią puszczy amazońskiej. Ma tam miejsce swoista gorączka złota – nielegalny proces wydobycia złota niestety szkodzi środowisku. O ile 500 hektarów lasu rocznie to ilość, która nie jest dużym kłopotem dla zdolności regeneracyjnych puszczy, o tyle 13 ton rtęci, która rocznie trafia do środowiska, jest dużo poważniejszym zagrożeniem. O sytuacji Gujańczyków, a także o tym, jak żyją i jak wygląda praca górników, opowiada Tomasz Owsiany, autor książki „Kraj naprawdę i na niby. Reportaże z Gujany Francuskiej”.
Ameryka Północna
„Nadchodzi zmiana, czy jej chcemy, czy nie” piszą górniczy związkowcy, którzy razem z aktywistami klimatycznymi popierają plan odbudowania Ameryki Joe Bidena wart 2 biliony dolarów. (O tym planie mogliście przeczytać u nas nie raz). Oczywiście górnicy wiążą nadzieję z innymi częściami tego planu, niż aktywiści klimatyczni, ale w przeciwieństwie do polskich odpowiedników zdają sobie sprawę, że utrzymanie status quo jest niemożliwe. [CNN]
Wyrok skazujący mordercę Georga Floyda zwrócił znowu uwagę świata na problem systemowego rasizmu w Ameryce. Problem rasizmu względem osób pochodzenia azjatyckiego jest jednak mało znany. W czasie pandemii nasiliły się ataki na osoby z tej grupy społecznej, jednak problemy (także systemowe) sięgają praktycznie początków istnienia Stanów Zjednoczonych jako państwa. [The Atlantic]
Biorąc pod uwagę ogrom pieniędzy i wysiłku, jaki rząd amerykański wkłada w obronę swojej południowej granicy, można by oczekiwać, że amerykańskie firmy pośredniczące w transferze pieniędzy między osobami zajmującymi się przemytem ludzi będą pod większą obserwacją organów ścigania. Niestety nie chodzi tutaj o samo nielegalne przekraczanie granicy. Amerykańskie firmy, takie jak Western Union, Money Gram czy Walmart, zarabiają na pośredniczeniu w przesyłaniu okupów. Kartele porywają ludzi a rodziny są zmuszone do przesłania pieniędzy za pomocą jednej z tych firm, które oczywiście na tym zarabiają. Vice News poświęcił tej sprawie długi reportaż. [Vice News]
Oceania
Po wyborach na Samoa, które odbyły się 9 kwietnia, dotychczas rządząca konserwatywna Human Rights Protection Party utraciła większość. Uzyskała 25 mandatów, tyle samo co nowa partia Fa'atuatua i le Atua Samoa ua Tasi (lit. 'Faith in the One True God'; FAST). W tej sytuacji języczkiem u wagi miał być jedyny niezrzeszony poseł, Tuala Iosefo Ponifasio. Ten zdecydował się poprzeć partię FAST. Wtedy jednak samoańska komisja wyborcza zdecydowała o utworzeniu dodatkowego mandatu poselskiego dla kobiety w celu przekroczenia 10% parytetu. Został on obsadzony przez powiązaną z HRPP Aliimalemanu Alofa Tuuau. Obecnie żadne z ugrupowań nie jest w stanie osiągnąć wymaganej większości 27 głosów. [Samoa Observer], [ABC News]
Zmiana klimatu już odcisnęła piętno na mieszkańcach wysp w cieśninie Torres. I nie chodzi tutaj o nietypowe warunki pogodowe. Podwyższający się poziom wód pochłaniający wyspy oraz zanieczyszczenie źródeł wody pitnej to główne zagrożenia dla mieszkańców wyspy, którzy obawiają się, że zostaną uchodźcami klimatycznymi we własnym kraju. [ABC News]
Nowa Zelandia chce uwolnić się od papierosów do 2025 roku. Plan jest dość prosty – podnosić sukcesywnie wiek zakazu sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom urodzonym po 2004 roku. Rozważa się również obniżenie poziomu nikotyny dozwolonej w wyrobach tytoniowych oraz zakaz stosowania filtrów. W planach są również podwyżki cen i sukcesywne ograniczanie miejsc, w których można nabyć wyroby tytoniowe. Organizacje zdrowia publicznego, w tym Cancer Society, przyjmują z zadowoleniem nową legislację. Jedną z przyczyn stopniowego ograniczania, oprócz dbania o zdrowie obywateli, jest wyraźna korelacja pomiędzy paleniem papierosów, a niskimi dochodami i coraz wyraźniejszym pogarszaniem się sytuacji najuboższych. [Polsat]
Ekonomia i gospodarka
Energia atomowa w latach 50. była wskazywana jako energia przyszłości. Swój szczyt osiągnęła w latach 90., gdy odpowiadała za blisko 18% światowej produkcji energii elektrycznej. Dzisiaj jest to tylko 10%. Co stanęło jej na drodze? Powodem jest znaczący wzrost kosztów budowy elektrowni atomowych, który został zapoczątkowany w USA w latach 70. Jakie są powody takiej sytuacji i jakie kroki można podjąć, żeby zmienić tę sytuację? O tym możecie dowiedzieć się z recenzji książki „Why Nuclear Power Has Been a Flop” Jacka Devanneya. Książka w formacie pdf jest dostępna na stronie autora, do której link można znaleźć w recenzji. [The Roots of Progress]
Jaka przyszłość czeka pracę? Raport specjalny od The Economist. Od lat prognozy związane z automatyzacją i prekaryzacją miejsc pracy są katastroficzne, a pandemia zintensyfikowała tylko te obawy. Tygodnik uważa jednak, że po trudnym pandemicznym roku może nas czekać świetlana przyszłość w tym kluczowym (nie tylko z ekonomicznego, ale też społecznego punktu widzenia) obszarze. Dlaczego? Działa tutaj splot pozytywnych czynników. Spopularyzowana praca hybrydowa (częściowo zdalna, częściowo w biurze), mimo dłuższych godzin pracy, zwiększa zadowolenie pracowników. Rządy i banki centralne – przestraszone narracją o nierównościach i populizmem – są zorientowane na dobrostan pracowników. Automatyzacja zaś, wbrew obawom, nie zdemoluje najprawdopodobniej rynku pracy. Pozytywne trendy nie dotykają jednak każdego w równym stopniu. Pracownicy „frontowi”, np. w służbie zdrowia czy usługach, nie dość, że zostali najbardziej dotknięci przez COVID, najpewniej najmniej skorzystają z wymienionych zmian. [The Economist]
Sektor samochodowy mocno ucierpiał podczas pandemii – od nadwyrężonych łańcuchów dostaw po zamknięte salony samochodowe. Sektor i jego poddostawcy są ważną częścią gospodarki Polski, krajów V4, a także największych europejskich gospodarek. Rok 2020 odznaczył się potężnymi spadkami sprzedaży, a początek 2021 r. też nie napawa optymizmem. Polska i Francja były państwami, w których spadek produkcji samochodów był największy. Co ciekawe, choć na kontynencie sprzedano w pierwszej połowie roku 2020 o 38% mniej samochodów spalinowych, to sprzedaż hybryd i samochodów w pełni elektrycznych wzrosła o 20%. Czy te trendy się utrzymają? [Obserwator Finansowy]
Nauka i technologia
Naukowcy połączyli embrion człowieka i małpy. Skąd pomysł? Takie coś może być przyszłością transplantologii organów. W nauce od dekad bada się możliwość łączenia gatunków. Do tej pory stworzono myszo-szczury, owco-kozy czy chociażby kurze przepiórki. Tym razem zespół amerykańskich, chińskich (głównie w Azji można prowadzić takie badania) i hiszpańskich naukowców donosi o próbie rozszerzenia zasad tworzenia chimer na ludzi – na ten moment udało się stworzył embrion częściowo ludzki, częściowo małpi. Tak wyhodowane chimery potencjalnie mogłyby dostarczać ludziom organy potrzebne do transplantacji. W 2017 r. zespół japońskich naukowców udowodnił to, dokonując transplantacji z myszo-szczurzej chimery do myszy chorej na cukrzycę – została wyleczona. Jak donosi dr Izpisúa Belmonte, przyszłość widzi się jednak bardziej w chimerach ludzko-świńskich niż ludzko-małpich ze względu na wielkość organów. Już teraz świnie są dawcami tysięcy zastawek sercowych – w tym u polskich pacjentów. [The Economist]
Jak nauczyć robota chodzić? Przecież w realnym środowisku ciągle napotykamy nowe rzeczy, czasami krzywo staniemy i głupio byłoby stracić równowagę. Naukowcy z Berkeley postanowili nauczyć swojego dwunożnego robota chodzić. Zaprzęgli do tego sztuczną inteligencję, która najpierw wykorzystała dane z obserwacji innych chodzących robotów, a następnie testowała je w wirtualnym środowisku. Gdy zaproszono Cassie (imię maszyny) na spacer, była ona w stanie chodzić bez wprowadzania dodatkowych poprawek. [The MIT Technology Review]
Idee, kultura, społeczeństwo
Badania wskazują, że wideokonferencje obciążają bardziej kobiety niż mężczyzn. Dlaczego? Przedłużające się lub zbyt częste wirtualne spotkania są szkodliwe – to wiedza powszechna. Jednak w przypadku kobiet wskaźniki sugerują, że problem jest znacznie bardziej pogłębiony i doświadczają one częściej ekstremalnego zmęczenia wideokonferencją niż mężczyźni. Przyczyny? Inny sposób wykonywania tej samej pracy. Naukowcy wskazują, że spotkania, w którym biorą udział kobiety, są zazwyczaj dłuższe, a przerwy podczas nich krótsze. Z innych przyczyn wymienia się opiekę nad dzieckiem, ale też… uwarunkowania biologiczne. Kobiety od wpatrywania się w ekran są narażone znacznie bardziej niż mężczyźni na zeza. Pośród problemów wymienia się także przyczyny psychologiczne – obserwowanie swojego odbicia zbyt długo to jedna z najczęściej wymienianych przez panie przyczyn zmęczenia; presja społeczna dotycząca kobiecego wyglądu jest tutaj nie bez znaczenia. Poza paniami wymienia się również między innymi osoby młodsze, które znacznie gorzej znoszą spotkania wirtualne niż ich starsi koledzy. [The Economist]
„Rachunek sumienia” to praktyka kojarząca się z katolicką pobożnością – rozrachunek win w oparciu o przykazania, mający na celu wzbudzić żal za grzechy i przygotować do spowiedzi. Praktyka okresowego „przeglądu siebie” jest jednak o wiele starsza niż chrześcijaństwo i sięga czasów Pitagorasa (VI w p. n. e.). Rozwinęli ją mocno greccy i rzymscy stoicy. W czym współczesnemu świeckiemu człowiekowi może pomóc pewien wydzielony moment zatrzymania się i usystematyzowanej autorefleksji rano i wieczorem? Odpowiedzi i konkretne porady w podcaście.
„Uznając, że zmuszanie nieuleczalnie chorych do cierpienia aż po śmierć jest rzeczą nieludzką, coraz więcej krajów dopuszcza dobrowolną eutanazję. Pozostało jeszcze do rozwikłania kilka trudnych etycznie pytań, ale na najważniejsze z nich już sobie odpowiedzieliśmy” – pisze bioetyk Peter Singer. Czym są te „pomniejsze pytania”? Dotyczą one przede wszystkim kwestii udzielenia zgody na eutanazję z wyprzedzeniem (np. na wczesnych etapach demencji) i dolegliwości psychicznych jako przesłanki do pomocy w zakończeniu życia pacjenta. [Project Syndicate @ Krytyka Polityczna]
20 kwietnia były urodziny Adolfa Hitlera i być może niektórzy z was zadawali sobie to słynne pytanie „Czy Hitler wiedział o Holokauście?”. Może jednak jesteście ciekawi, co na ten temat ma do powiedzenia historyk. Ponieważ, kiedy odrzuci się memiczne pytanie mające jedynie wywołać wzburzenie, pozostaje jeszcze wiele ciekawych pytań dotyczących pracy historyków. [Histmag]