Wydanie 70, 04.03.2022
To z Ukrainą ciągle stawiającą opór, Rosją atakującą cele cywilne i sankcjami niszczącymi rosyjską gospodarkę
Ukraina dzielnie broni się już ponad tydzień. Obala na naszych oczach mit wspaniałej rosyjskiej armii, jej jednostek powietrznodesantowych czy elitarnych czeczeńskich bojówek Kadyrowa. Niestety dyktator z Kremla posuwa się do coraz większej brutalności. W atakach na osiedla mieszkalne giną setki cywili, a setki tysięcy zmuszone są do ucieczki.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł.
Dla czytelników newslettera: To wydania przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknięcie w numer wydania w mailu.
Polska
„W cieniu wojny w Ukrainie trwa przyspieszony proces kanonizacji PiS. Partia Kaczyńskiego w zasadzie już stała się święta. Teraz każde przypomnienie dewastacji demokratycznego ustroju, jakiego dokonała przez ostatnie siedem lat, zakrawa na świętokradztwo.” [Polityka]
Mimo zaklinania przez rządzących rzeczywistości, elektrownie węglowe ciążą spółkom energetycznym. Jako rozwiązanie tego problemu wskazywano powołanie Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), która miałaby przejąć wszystkie węglowe aktywa krajowych spółek energetycznych. NABE miało w rządzie kilkoro mocnych przeciwników, jednak po ostatnich zmianach w Ministerstwie Klimatu wydaje się, że powstanie agencji forsowanej przez Jaska Sasina, nic już nie zatrzyma. O tym co na ten temat wiadomo, czego nie wiadomo i dlaczego po raz kolejny będziemy się dokładać do węglowej energetyki przeczytacie w serwisie [Wysokie Napięcie].
Klejny duży strajk w prywatnej firmie zakończył się sukcesem. Po Parocu (o którym pisaliśmy w wydaniu 42.) przyszła pora na Solarisa. Chociaż pracownicy nie wywalczyli takiej podwyżki jakiej się domagali na początku to są zadowoleni, chociażby z tego, że Solaris w końcu zaczął ich traktować jak partnerów do rozmów. [OKO.press]
Wojna w Ukrainie
Minął tydzień od rozpoczęcia wojny i chociaż wielokrotnie pewnie czytaliście o tym, żeby uważać na dezinformacje, mamy dla was kolejny materiał na ten temat. Odcinek specjalny Działu Zagranicznego nie tylko wyłoży wam jasno na co uważać żeby nie paść ofiarą działań dezinformacyjnych ale także wytłumaczy, jak szukać informacji o wojnie oraz jak dowiadywać się, co się dzieje na froncie, żeby nie wypalić się zbyt szybko i nie stracić zainteresowania. A EUvsDisinfo ma podsumowanie propagandy, jaką Rosja teraz stosuje do uzasadnienia swojego ataku. [EUvsDisinfo]
Minął tydzień wojny, a można mieć wrażenie, że newsów o niej jest tyle, jakby trwała miesiąc. Dlatego, jeśli chcecie wiedzieć co się dzieje, to polecamy pod wieczór włączyć sobie podsumowanie przygotowane przez Ośrodek Studiów Wschodnich w serwisie Youtube. Amatorski kanał „Gdzie zaczyna się wojsko...” również przygotowuje dzienne podsumowania i chociaż nie są tak dobrze wyprodukowane, jak materiały OSW, to przedstawiają dość dobrze zmieniającą się linię frontu. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Gdzie zaczyna się wojsko...]
Inwazja Rosji na Ukrainę jest desperacką próbą zatrzymania tej ostatniej w rosyjskiej strefie wpływu – wbrew konsekwentnym wyborom społeczeństwa. Kanał Ciekawe Historie opublikował film przedstawiający drogę Ukrainy od wyjścia z ZSRR, przez kolejne momenty, w których Ukraina zdecydowała, że idzie na Zachód, aż do dzisiaj, oraz jak na to wszystko od początku spoglądał zasiadający na kremlu dyktator. Pamiętajmy, że Ukraina jest jedynym państwem, w którym ludzie ginęli z flagami Unii Europejskiej w ręku.
Na Rosję nałożono sankcje. Mamy dla was zwięzły artykuł opisujący kluczowe elementy tych sankcji wraz z wytłumaczeniem, dlaczego są one traktowane jako zmasowany atak na rosyjską gospodarkę. [The Conversation]
Samą odwagą mieszkańcy Ukrainy nie wygrają wojny, dlatego państwa NATO oraz UE śpieszą się, żeby dostarczyć broń, która im w tym pomoże. The New York Times opisuje, jakie państwa śpieszą z pomocą oraz jakie ryzyko dla państw niosących pomoc grozi ze strony Rosji. [The New York Times]
Jaki stosunek mają Chiny wobec rosyjskiej inwazji na Ukrainę? Dr hab. Michał Lubina stwierdza, że „są za, a nawet przeciw”. Po szerszą analizę zapraszamy do podcastu.
Nie wszyscy rosjanie popierają działanie Putina. Wychodzą na ulicę protestować lub wyrażają sprzeciw w internecie. Trzeba pamiętać, że nawet napisanie posta przeciw wojnie może mieć dla nich drastyczne konsekwencje, jak na przykład utrata pracy, a protesty uliczne mogą skończyć się aresztem lub nawet wylądowaniem w kolonii karnej. [Politico]
Europa
Wojna w Europie spowodowała zmianę w niemieckiej polityce, która dotyczy nie tylko samej wojny w Ukrainie, ale wpłynie także na kształtowanie innych polityk państwa niemieckiego po zakończeniu (jak najszybszym, mamy nadzieję) tego konfliktu. Podcast OSW wytłumaczy Wam, co się zmieniło, a jeśli chcecie przeczytać przemową Kanclerza Scholza, w którym ogłosił te zmiany, to polecamy stronę [Rządu Federalnego Niemiec].
Viktor Orbán na tle innych polityków z UE wygląda na obojętnego temu, co dzieje się w Ukrainie, chociaż wygłosił obowiązkowe formułki krytykujące Rosję. Dlaczego stanowisko Węgier jest takie, jakie jest i jak wojna w sąsiednim państwie wpłynie na wynik wyborów, które odbędą się już w kwietniu. Na te pytanie postara się odpowiedzieć kolejny Monitor Wyborczy [Ośrodka Studiów Wschodnich].
Mołdawia jest jednym z najbiedniejszych i najmniejszych państw Europy. Mimo tego przyjęła do siebie aż 60 tysięcy uchodźców z Ukrainy. Jakie wyzwania stają przed tym państwem, przeczytacie w [The Globe and Mail].
Międzynarodowa Agencja Energetyczna przygotowała plan odejścia od importu gazu dla UE. W 10 punktach przedstawili konieczne działania, które powinny zostać podjęte, by państwa europejskie nie finansowały maszyny wojennej Putina. [Business Insider]
Źródło: Międzynarodowa Agencja Energetyczna W 2018 r. zamordowano słowackiego dziennikarza wraz z partnerką. Ostatecznie doprowadziło to do zmiany słowackiego rządu. Vsquare opisuje, jak wygląda polityczny krajobraz Słowacji po 4 latach oraz jak radzą sobie rodziny zamordowanych. [Vsquare]
Niestety w Europie jest więcej przypadków mordów na dziennikarzach. W Bułgarii w 2018 roku zamordowano Viktorię Marinovą. Co to morderstwo mówi o Bułgarii oraz o jej dziennikarskim krajobrazie? W jakich barwach rysują się realia ambitnych dziennikarzy, którzy muszą przebijać się przez ogrom posiadanych przez oligarchów, politycznie ukierunkowanych tabloidów? Odpowiada dr Radosveta Vassilieva, bułgarska wykładowczyni prawa zaangażowana w walkę o praworządność w swojej ojczyźnie. [New Eastern Europe]
Od Węgier po Macedonię Północną, przez region przetacza się fala cybernetycznej przemocy. Od ataków hakerskich przez polityczne kampanie pełne negatywnych emocji po narastające zjawisko wyłudzeń danych i oszustw finansowych. Jak państwa regionu radzą sobie w pilnowaniu wirtualnego porządku publicznego? [Balkan Insight]
Amsterdam będzie pierwszym miastem w Holandii z osiedlem zbudowanym całkowicie z drewna. Będzie ono się składać z 700 mieszkań, z których 40% będzie przeznaczone na mieszkania socjalne. Więcej o zaletach wykorzystania drewna w zrównoważonym budownictwie możecie przeczytać na portalu Vox. [Dutch Review], [Vox]
Bliski i Środkowy Wschód
Jak donoszą amerykańscy dyplomaci, administracja Bidena jest „centymetry” od osiągnięcia porozumienia jądrowego z Iranem. Mimo początkowych sporych rozbieżności strony zdają się dochodzić do konsensusu. Dodatkowym czynnikiem w tle rozmów jest rosyjska inwazja na Ukrainę i rosnące ceny ropy. Powrót Iranu na rynek może obniżyć ceny i zapewnić dodatkowe źródło tego surowca. [CNN]
Szacuje się, że w wyniku wojny z tak zwanym państwem islamskim, zniszczone zostało około 80% powierzchni starego miasta w Mosulu. Jednak trwa jego odbudowa i widać w niej wyraźny progres. Na jakim etapie jesteśmy i ile zajmie odbudowa? Odpowiedzi w artykule [Al-Monitor].
Organizacja pozarządowa zajmująca się monitorowaniem przestrzegania praw człowieka w Syrii, The Syrian Archive, donosi w swoim raporcie, że prowadzone w Syrii przez Rosję ataki lotnicze noszą znamiona zbrodni wojennych. Organizacja wskazuje między innymi na celowe bombardowanie obiektów cywilnych związanych z przetwórstwem żywności czy stacje wodociągowe. [DW]
Bycie sędzią w sprawach kryminalnych w Iraku to nie jest łatwy kawałek chleba. Jak wynika z opublikowanych przez iracki rząd danych, od 2003 roku zamordowanych zostało 73 sędziów. Zaangażowani byli oni w sprawy związane z korupcją, narkotykami i przestępczością zorganizowaną. Czy Irak zdoła ochronić własnych sędziów? [Al-Monitor]
Turecka inflacja ciągle rośnie. Odczyt z lutego wynosi ponad 54%. Głównymi motorami inflacji są wzrost cen energii (ponad 80% w skali roku) oraz żywności (65% w skali roku). [Business Insider]
22 letnia Sipan Ajo jest Jazydką, która spędziła w niewoli tak zwanego państwa islamskiego 7 lat. Po tych traumatycznych przeżyciach zdecydowała się zabrać głos i opowiedzieć, czego doświadczyła w niewoli ona sama jak również inne Jazydki. Przez siedem długich lat Sipan miała okazję poznać przywódcę ISIS, przyrządzać mu herbatę, widzieć plany ataków, czy bawić się z jego dziećmi, ale przede wszystkim doświadczyła niebywałej brutalności i bezwzględności swoich oprawców. [Al-Monitor]
Bliski Wschód jest regionem mocno zależnym od importu żywności. Jednym z głównych źródeł dostaw dla części państw regionu jest Ukraina. Występujące obecnie zakłócenia w eksporcie zboża wywołane rosyjską inwazją mogą prowadzić do kolejnych wzrostów cen żywności. A te w społeczeństwa zmęczonych pandemicznym kryzysem mogą stać się źródłem niepokojów społecznych, a nawet konfliktów, które skutkować mogą kolejnymi falami uchodźców płynących do Europy. [Obserwator Finansowy]
Azja
Na Sri Lance trwa jeden z najpoważniejszych kryzysów gospodarczych jakich doświadczył ten kraj od uzyskania niepodległości w 1948 r. Ceny żywności znacząco wzrosły i brakuje paliwa, a rząd nie był w stanie zapłacić za dostawę. Na problem coraz większego zadłużania kraju wysoko oprocentowanymi pożyczkami nałożyła się zapaść turystyki z powodu pandemii, polityka cięć podatków wprowadzona przez obecną administrację oraz zakaz korzystania ze sztucznych nawozów w rolnictwie. [The Guardian]
Prezydent Rodrigo Duterte podpisał rozporządzenie wykonawcze o włączeniu energii jądrowej do miksu energetycznego Filipin. Ma ona docelowo zastąpić węgiel, by Filipiny mogły wypełnić cele klimatyczne. [Reuters]
Netiwit Chotiphatphaisal, przewodniczący samorządu studenckiego na uniwersytecie Chulalongkorn, został usunięty ze stanowiska przez władze uczelni. Uczelnia uważana za najbardziej elitarną w Tajlandii zareagowała tak na krytykę monarchii oraz tradycji uniwersytetu. [The Guardian]
Sankcje na Rosję dotkną pośrednio Mongolię. Jest ona od 1990 wielopartyjną demokracją, niezależną politycznie, ale jej gospodarka w dużym stopniu zależy od jej dwóch sąsiadów, Rosji oraz Chin. Mongolia korzysta z rosyjskich banków, sankcje na nie utrudnią wymianę handlową, a rosnące napięcie pomiędzy Rosją, a krajami zachodnimi utrudni jej balansowanie polityczne pomiędzy Wschodem, a Zachodem. [Reuters]
Afryka
Przywódca junty wojskowej, która przejęła władzę w Burkina Faso, przedstawił plan 3-letniego okresu przejściowego prowadzącego do demokratycznych wyborów. Według wojskowych jest to czas, którego potrzebują, żeby zapewnić bezpieczeństwo państwa – ciągłe ataki przez lokalne oddziały Państwa Islamskiego oraz nieadekwatne reakcja rządu miały być powodem dokonania przewrotu. [Al-Dżazira]
O konflikcie między Mali a Francją pisaliśmy już kilkukrotnie – ostatnio w wydaniu 66. Teraz serwis Konflikty.pl ma dla nas podsumowanie sytuacji, która rozwinęła się tak, że Paryż będzie stacjonował swoje wojska w Nigrze. Jeśli nie pamiętacie, co robią francuskie wojska w tym regionie, to tym bardziej polecamy artykuł. [Konflikty.pl]
Libia jest podzielonym politycznie społeczeństwem, targanym już od ponad dekady konfliktem zbrojnym i nieustannym kryzysem ekonomicznym z tym związanym. Jak w takich okolicznościach zmienia się społeczeństwo? Czym spowodowany jest wzrost przypadków wielożeństwa, ale i rozwodów? Czy jest coś, co jednoczy młodych Libijczyków? Na te i wiele innych pytań opowiada dr Magdalena El Ghamari z Pracowni Bezpieczeństwa Kulturowego Collegium Civitas.
Ameryka Łacińska
Brakuje jeszcze tylko podpisu prezydenta, żeby Kostaryka zalegalizowała marihuanę do używania w celach leczniczych. Były prezydent Salwadoru został oskarżony w związku z zabójstwem 6 księży w czasie wojny domowej.
Pisaliśmy wielokrotnie o tym, jak przed (najprawdopodobniej sfałszowanymi) wyborami prezydenckimi zamykano w więzieniach potencjalnych kontrkandydatów dla rządzącego w kraju Daniela Ortegi. Teraz zapadają pierwsze wyroki na dysydentów. [BBC]
W fabryce na granicy Stanów Zjednoczonych i Meksyku pracownicy zdecydowali w głosowaniu o stworzeniu nowego związku zawodowego. Nie brzmi to może jak wielki news, ale kwestia praw pracowniczych nie jest rzeczą tak oczywistą, jak się nam w Europie może wydawać. Artykuł AP News opisze Wam, z jakimi problemami pracownicy fabryki musieli się zmagać. [AP News]
Instytut Konfucjusza to narzędzie chińskiej partii komunistycznej, które ma służyć zarówno do promowania ich wizji Chin jak i wpływania na lokalną politykę, także w państwach Ameryki Południowej. [The Global Americans]
Ameryka Północna
Co roku prezydent Stanów Zjednoczonych wygłasza orędzie o stanie państwa. Chociaż wojna w Ukrainie zajęła w tegorocznym przemówieniu Joe Bidena dużo miejsca, to poruszył też inne tematy ważne dla Amerykanów.
[The Guardian], [Business Insider]Większość Amerykanów chce, żeby USA użyło sankcji w celu powstrzymania inwazji Rosji na Ukrainę. Jednocześnie większość sprzeciwia się akcji militarnej USA o takim celu. [CNN]
Polacy nie chcą się szczepić na koronawirusa. Nie pomyliliśmy działów, bo mowa jest o polakach mieszkających w Chicago. Ciekawe, czy zaskoczy Was informacja, że księża katoliccy w tamtejszych polskich społecznościach są przeciwni szczepieniom. [Axios]
Oceania
2 marca policja zakończyła protest okupacyjny na terenie parlamentu Nowej Zelandii. Okupacja trwała 23 dni, a protestujący sprzeciwiali się obowiązkowi szczepień na COVID-19. [Radio New Zealand]
Dziesiątki tysięcy australijczyków musiało uciec z domów z powodu ulewnych deszczy, które nawiedziły Nową Południową Walię. [Reuters]
Ekonomia i gospodarka
A więc wojna – jak ukraińska gospodarka się do niej szykuje przeczytacie w [Obserwatorze Finansowym].
Co wojna oznacza dla polskiej gospodarki? W podcaście przystępna analiza powiązań Polski i naszego wschodniego otoczenia, gdzie rozgorzała wojna. A także konsekwencje osłabienia złotego i perspektywy masowego napływu uchodźców i emigrantów z Ukrainy.
Niedługo po nałożeniu sankcji gospodarczych wielkie koncerny zaczęły redukować swoją aktywność w Rosji lub się z niej całkowicie wycofywać. Reuters przygotował listę firm z krótkim opisem tego, jak zmieni się ich działalność w Rosji. [Reuters]
Nauka i Technologia
Gdzie najczęściej korzysta się z serwisu Sci-Hub. Europejski łazik kosmiczny nie poleci na Marsa z powodu wojny w Ukrainie. Infografika o masie całej biomasy na Ziemi.
Zachodnią część Stanów Zjednoczonych nawiedziła potężna, wieloletnia susza. Jak wskazują badacze, może być to najpoważniejsza tego typu klęska od około 1200 lat. Czy ze względu na działalność człowieka takie zdarzenia będą występowały częściej? [Smithsonian Magazine]
Najnowsze badania przeprowadzone na terenie Jukonu, kanadyjskiego terytorium sąsiadującego z Alaską wskazuje, że 24 tysiące lat temu byli tam obecni ludzie. Co oni tam właściwie robili? [Hakai Magazine]
Podczas misji Apollo 17 amerykański astronauta Gene Cernan pobrał próbkę pyłu księżycowego znaną dzisiaj pod numerem 73001. Została ona od razu szczelnie zamknięta i w takiej formie przewieziona na Ziemię. 50 lat później przystępujemy do jej badaniaj. Po co czekaliśmy 50 lat? Czy próbka się zagubiła? Nic bardziej mylnego. Jest to element programu, który od początku zakładał postęp i rozwój nauki oraz przewidział, że dzisiejsze instrumenty są najpewniej lepsze niż te sprzed półwiecza. Więcej o badaniu oraz o najbardziej naukowym otwieraczu puszek w artykule. [Smithsonian Magazine]
To, że w kwestii zmian klimatu będzie już tylko gorzej, wiemy wszyscy. Jednak najnowszy raport IPCC przygotowany dla ONZ pokazuje, że skala zagrożenia jest większa, niż do tej pory zakładano. Pisaliśmy to rok temu po ukazaniu się poprzedniego raportu i niestety musimy to napisać także teraz. Więcej w artykule BBC. [BBC]
Co stanie się z amerykańsko-rosyjskim partnerstwem kosmicznym w dobie sankcji nałożonych na Rosję? Od tego zależy przecież los Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, która właśnie przemieszcza się gdzieś nad naszymi głowami. [Scientific American]
W wydaniu 62. pisaliśmy o tym jak amerykański naukowiec został skazany za ukrywanie współpracy z Chinami. Jednak grupa robocza w amerykańskim departamencie sprawiedliwości, która doprowadziła do jego skazania, została rozwiązana. Dlaczego do tego doszło oraz dlaczego naukowcy są z tego zadowoleni? [Nature]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Nie wszędzie na świecie napaść Putina na Ukrainę jest odbierana w taki sam sposób jak w Polsce. Pojawiło się wiele głosów, zarówno z lewej, jak i prawej strony spektrum politycznego, które zrzuca winę za agresją na rzekomą ekspansję NATO na wschód. Przedstawiamy dwa teksty, jeden napisany przez Leilę Al Shami, która ukuła pojęcie „antyimperializmu idiotów” oraz niedawno napisany przez Stanisława Krawczyka o tym samym tytule. Autor przytacza w nim przykłady znanych zachodnich lewicowców, których wypowiedzi na temat agresji Rosji wobec Ukrainy są kompromitujące. Przedstawia również inną lewicą narrację na temat tej wojny. [Magazyn Kontakt], [Blog Leili Al Shalami]
Pierwszym miastem okręgowym (odpowiednik polskiego miasta wojewódzkiego) które zostało zajęte przez rosyjskie wojska podczas inwazji na Ukrainę jest Chersoń. Z tej przykrej okazji proponujemy Wam tekst opisujący fascynujące i wielokulturowe dziedzictwo tego nadmorskiego regionu od Nowej Europy Wschodniej. [Nowa Europa Wschodnia]
Jak powinny rozwijać się miasta i jak mierzyć ich sukces? Jakie cele powinny przyświecać włodarzom miast. Obserwator finansowy przedstawia recenzję książki autorstwa dr. Michała Kudłacza „Miasto-idea”. [Obserwator Finansowy]
Przy okazji pojawiającej się ostatnio sugestii Putina dotyczącej możliwości użycia broni jądrowej, nasunąć się nam może pytanie: dlaczego przez tyle lat konfliktów mocarstw atomowych, nasza planeta nie została jeszcze zniszczona przez wojnę jądrową? Czy możemy na tej podstawie przewidywać, czy broń jądrowa zostanie kiedykolwiek użyta? [Nautilus]
W swoim złowieszczym przemówieniu wygłoszonym kilka dni przed wojną Władimir Putin przez prawie godzinę perorował o Ukrainie jako o sztucznym, efemerycznym państwie stworzonym przez bolszewików. Dr P. Kroll i dr hab. A. Markowski przedstawiają tysiąc lat historii Ukrainy poczynając od Rusi Kijowskiej.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?