Wydanie 35, 02.07.2021
To z płonącymi kościołami w Kanadzie, wielką czaszką w Chinach i fabryką mięsa z probówki w Izraelu
Rok szkolny już się skończył, jednak my piszemy nadal. W oczekiwaniu na okienko pogodowe, zapraszamy na cotygodniową lekturę. Nadrobicie to co miało miejsce dookoła świata, gdy korzystaliście z urlopowego detoksu cyfrowego.
Zapraszamy również na nasze konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza. Linki do naszych kont na social mediach znajdziecie w zakładce o nas.
Polska
Czerpanie przez polityków wiedzy z ultraprawicowych portali i fake newsów zaczyna stanowić coraz większe zagrożenie dla polskiej przyszłości. Sprawa tym razem dotyczy podejścia polskiej prawicy do Stanów Zjednoczonych i faktu, że kontrowersyjne poglądy polskich polityków są przyjmowane chłodno przez nawet amerykańskich konserwatystów. Doprowadzają do tego, że Polska wyalienowuje się coraz bardziej ze świata. Oderwana od rzeczywistości Polska przestaje być dla kogokolwiek partnerem, a z podmiotu zmienia się w przedmiot polityki międzynarodowej. Czy TVP w sprawach amerykańskich powinno być mniej wyważone niż nawet Fox News? [OKO.press]
Ostatnimi laty jest coraz głośniej o problemie ubóstwa menstruacyjnego. Francja, Szkocja czy Nowa Zelandia zaczęły z tym walczyć a sieć sklepów w Lidl rozpoczęła projekt w Irlandii, który ma za cel walkę z tym zjawiskiem. W Polsce pojawiają się działania na poziomie samorządowym a na poziomie ogólnokrajowym rozpoczęła działanie sieć sklepów Biedronka. Z artykułu serwisu Noizz dowiecie się o szczegółach akcji. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o problemie ubóstwa menstruacyjnego to znajdziecie tam też potrzebne informacje oraz więcej artykułów na ten temat. [Noizz]
Generał Mieczysław Gocuł, były szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w wywiadzie dla Tygodnika Przegląd surowo ocenia dzisiejsze zdolności obronne Polski. W szczególności skupia się na działaniach obecnego rządu w tym zakresie. Re(de)formy przeprowadzone przez m.in Antoniego Macierewicza przyczyniły się do osłabienia potencjału obronnego Rzeczypospolitej oraz zniszczeniem wiarygodności Polski jako sojusznika i członka NATO. [Tygodnik Przegląd]
„Wybór sołtysa Głódzia jest wreszcie przejawem najgorszego z grzechów Kościoła, tak często piętnowanego przez papieża Franciszka, jakim jest klerykalizm. Jak widać pycha i pragnienie władzy nie znają granic, ale patrząc na przebieg zdarzeń w gminie Jaświły – niestety, raczej nie kroczą przed upadkiem, dodając tylko powodów do zgorzknienia tym wszystkim, którzy przestali ufać Kościołowi.” Katolicki miesięcznik Znak ostro o skompromitowanym funkcjonariusz Kościoła Katolickiego. [Znak]
Europa
Od głosowania za wyjściem Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej minęło już pięć lat. Dokument przygotowany przez Deutsche Welle przedstawia wynikłe po Brexicie trudności, które dotknęły m.in rybaków oraz sklepy odzieżowe. Wśród tych pierwszych było szczególnie dużo zwolenników wyjścia z Unii i „odzyskania kontroli”.
Czy włosi mają słabość do faszystów? Patrząc na to jak skrajnie prawicowej i faszyzującej partii Fratelli d’Italia (Bracia Włosi) dramatycznie rośnie poparcie w sondażach to chciałoby się odpowiedzieć tak. Oczywiście rzeczywistość nie jest tak czarno biała. Możecie się o tym przekonać czytając artykuł Krytyki Politycznej o historii tego ugrupowania oraz diagnozie autora dlaczego tylu włochów głosuje na partie skrajnie prawicowe. [Krytyka Polityczna]
Anna i Olha mieszkają obok siebie w Słowiańsku – Ukraińskim mieście, które zostało w 2014 roku zajęte przez separatystów, a następnie odbite przez siły ukraińskie. Wydarzenia sprzed siedmiu lat postrzegają zgoła inaczej. Do innych okresów przyporządkowują wyzwolenie, okupację czy wolność. Choć różni je sporo, to żyją obok siebie. Jak wygląda ukraiński konflikt z perspektywy sąsiedzkiej, z poziomu ludzkich relacji osób o przeciwnych poglądach na wydarzenia z Donbasu opowiada Paweł Pieniążek. [Tygodnik Powszechny]
Unia Europejska nakłada sankcje sektorowe na reżim w Mińsku. Jest to bolesne uderzenie w dochodowe dla budżetu państwa sektory gospodarki – produkty ropopochodne czy nawozy sztuczne, a także papiery dłużne banków kontrolujących 60% aktywów sektora bankowe na Białorusi. Jakie będą skutki sankcji? Czy takie sankcje mogą być skuteczne? Piotr Pogożelski rozmawia z Katarzyną Przybyłą z Polityki Insight i Collegium Civitas.
Bliski i Środkowy Wschód
Izraelskie Siły Zbrojne mają konto dla platformie TikTok. Jak można się spodziewać materiały jakie tam się pojawiają są propagandą mającą wykreować pozytywny wizerunek tej formacji. Jak to ma działać i czy zadziałało podczas ostatniego konfliktu w Gazie dowiecie się z artykułu Al-Dżaziry. Przypominamy też, że w wydaniu 30. pisaliśmy o innych przypadkach propagandy jaką można było spotkać podczas tego konfliktu. [Al-Dżazira]
Relacje między Turcją, a Stanami Zjednoczonymi znajdują się na historycznych minimach. Kolejną cegiełką do pogorszenia relacji, może być fakt ogłoszenia przez USA Turcji jako państwa wspierającego wykorzystanie dzieci żołnierzy. Departament Stanu podał, że ma to miejsce ze względu na aktywne wsparcie udzielane przez Turcję dla syryjskiej grupy Sułtana Murada, która ma długą historię rekrutacji i wykorzystania dzieci w walce. [Al-Monitor]
Proislamski zwrot Turcji z ostatniej dekady, był widoczny między innymi w mocnym wspieraniu Bractwa Muzułmańskiego, zakorzenionego w Egipcie. W 2013 roku właśnie w Egipcie doszło do przewrotu i w jego efekcie do władzy doszli przedstawiciele Bractwa. Nie rządzili oni długo, a Turcja stała się bezpieczną przystanią dla grupy członków i ich rodzin liczącej nawet 25 tysięcy osób. Jednak przetasowania polityczne w regionie i potrzeba zbliżenia z Egiptem, mogą oznaczać, że Bractwo Muzułmańskie, którego członkowie są oskarżani o terroryzm w wielu krajach muzułmańskich, będzie musiało opuścić Turcję. [Al-Monitor]
Do historycznego wydarzenia doszło w Bagdadzie, gdzie spotkali się liderzy Egiptu, Jordanii oraz Iraku. Choć liderzy tych państw obradowali w takim składzie już nie pierwszy raz, to jest to pierwsza od 1990 roku wizyta lidera Egiptu w Iraku. Trzy państwa arabskie aktywnie działają na rzecz zacieśniania współpracy w dziedzinach gospodarki, koordynacji polityki oraz bezpieczeństwa narodowego. [Al-Monitor]
W obliczu ostatniej fali intensywnych rosyjskich nalotów na Syryjską prowincję Idlib, gdzie władzę sprawują ugrupowania rebelianckie, wiele działających tam grup zbrojnych dostało następującą propozycję – oddajcie się pod komendę HTS (najsilniejszej grupy w prowincji, wywodzącej się pośrednio z Al-Kaidy) lub wyjedźcie z kraju. Dla wielu z nich żadna z opcji nie jest dobra – nie chcą znaleźć się pod skrzydłami skrajnie islamistycznej organizacji, a z drugiej strony, często nie mają czego szukać w swoich ojczyznach. [Middle East Monitor]
Kryzys w Libanie powoduje, że armia oferuje komercyjne przeloty należącymi do niej śmigłowcami. Oferta najpewniej jest nakierowana na turystów. Koszt oferowanego przelotu to 150 dolarów, niemal 4 razy więcej niż wynosi, wymieniana po nieoficjalnym kursie, libańska pensja minimalna. Zyski z przelotów mają być przeznaczone na paliwo i części zamienne. [BBC]
Azja
W Chinach wielka feta, Komunistyczna Partia Chin świętuje stulecie istnienia. Długie przemówienie przewodniczącego Xi uderza w nacjonalistyczne tony i zapowiadają „unifikację” z Tajwanem. Z okazji tej okrągłej rocznicy chcemy wam przybliżyć jednak historię tego ciała które rządzi Chinami od wielu lat. Jak powstało i jakie były jego losy? Posłuchajcie podcastu Ośrodka Studiów Wschodnich żeby się dowiedzieć.
Tydzień temu w dziale Europa mogliście przeczytać o planach na rozwój transportu kolejowego w Unii Europejskiej, teraz zwracamy uwagę na analizę think tanku Macro Polo na temat zysków i kosztów systemu szybkiej kolei w Chinach. Po 35 tysiącach kilometrów chińskiego HSR porusza się prawie tysiąc pociągów łącząc 80% chińskich miast i przewożąc każdego dnia 6 milionów pasażerów. [Macro Polo]
Szczęście narodowe brutto – termin ten kojarzymy głównie z Bhutanem, który używa tego wskaźnika, aby mierzyć dobrostan obywateli. Według informacji podawanych przez Bhutan. Wydaje się, że minaria jest całkiem dobrym do życia miejscem, gdyż ponad 90% mieszkańców tego górskiego państwa uznaje się za szczęśliwych. Czy jednak tym danym można wierzyć? Kto i jak mierzy szczęście i czy Bhutańczycy rzeczywiście są szczęśliwi – na te i wiele innych pytań odpowiada analityk Instytutu Boyma Adrian Zwoliński, badający narodowe miary szczęścia w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej.
Radio Free Europe przygotowało reportaż na temat CCBU, wartej setki milionów dolarów firmy zajmującej się produkcją Coca-Coli na rynek Azji Centralnej. Początkowo było to wspólne przedsięwzięcie rządu Uzbekistanu, Coca-Coli oraz prywatnego, amerykańskiego biznesmena pochodzenia uzbeckiego. Ale przez szereg działań rządu Uzbekistanu znacjonalizowano udziały rodziny Maqsudi przy pomocy Coca-Coli. [Radio Free Europe]
Afryka
Gabon jest pierwszym afrykańskim krajem, któremu płaci się by ochraniał lasy deszczowe w ramach walki z globalnym ociepleniem. Kwota 17 milionów dolarów przekazane przez Norwegię jest powiązana ze zmniejszeniem wycinki drzew oraz ograniczeniem emisji CO2 przez Gabon. [BBC]
Statystyki podpowiadają nam, że lubicie materiały o podróżach wzdłuż malowniczych szlaków, jak np. po norweskiej drodze krajowej nr 17 (pisaliśmy o niej w wydaniu 31.). Tazara to licząca ponad 1800 km droga kolejowa prowadząca z zambijskiego wybrzeża w głąb kontynentu, do centralnej Zambii. Powstała przy współudziale Chin w latach 70. jako sposób na połączenie tzw. „pasa miedzionośnego” z portami z ominięciem rządzonej w tym czasie zgodnie z ideologią apartheidu RPA. Obecnie jej znaczenie gospodarcze zmalało, ale pozostaje jedną z najciekawszych linii na kontynencie. Materiał dostępny do 26 września. [Arte]
Jeśli skupić się wyłącznie na oficjalnych statystykach, można mieć wrażenie, że koronawirus oszczędził Afrykę. Prawie dziewięćdziesięciomilionowe Kongo ma mniej zdiagnozowanych przypadków niż sześciusettysięczne Glasgow w Szkocji. Dlaczego tak jest? Krąży na ten temat wiele hipotez wskazujących bądź to na niski średni wiek afrykańskich społeczeństw bądź na przyczyny w rodzaju uprzedniej ekspozycji na pewne specyficzne dla regionu patogeny. W rzeczywistości najpewniej Afryka zyskała trochę czasu dzięki swojej peryferyjności, a sytuacja wygląda na lepszą, niż jest, ze względu na niewydolność testowania. We wspomnianym już Kongu w ostatnim roku na koronawirusa zmarło 32 z 608 tamtejszych parlamentarzystów (sic!). A na kontynencie pozbawionym w praktyce dostępu do szczepionek wzbiera fala epidemii napędzana wariantem „delta”. [The Economist]
Źródło: The Economist Rząd Etiopii ogłosił zawieszenie broni po tym, jak Tigrajski Ludowy Front Wyzwolenia (TPLF) zajął stolicę regionu Tigray, Mekelle. Rozejm ma trwać do zakończenia żniw. TPLF określił rozejm żartem i podważa narrację etiopskiego rządu o taktycznym wycofaniu wojsk. ONZ szacuje, że 350 tysiącom osób grozi głód, a zagrożonych jest kolejne 2 miliony. [Al-Dżazira], [Al-Dżazira]
Państwa afrykańskie po uzyskaniu niepodległości tworzyły nowe miasta, które miały pełnić rolę nie tylko stolic, ale również być medium przez które te państwa zdefiniują się na nowo. Podobnie miało być z inteligentnymi miastami, które są używane jako urzeczywistnienie wizji nowoczesnego i technologicznie zaawansowanego państwa. Jednak projekty spotykają się ze sporymi opóźnieniami oraz problemami w finansowaniu i pytaniem czy są odpowiednim rozwiązaniem dla państw afrykańskich. [Rest of World]
Ameryka Łacińska
Nawet jeśli nie jesteście fanami piłki nożnej, to również na naszych łamach, w wydaniu 33., mogliście przeczytać, że równocześnie z Euro 2020 odbywa się turniej Copa America. Turniej odbywa się w Brazylii i mimo zamiłowania Brazylijczyków do piłki nożnej nie cieszy się on zbyt dużo popularnością. Więcej brazylijczyków oglądało operę mydlaną w telewizji niż transmisję meczu swojej reprezentacji z reprezentacją Chile. [Al-Dżazira]
W Kolumbii nadal jest niespokojnie. Tym razem nie chodzi o protesty uliczne ale o akty przemocy, które mogą bardziej się kojarzyć z terroryzmem lub porachunkami gangów. Najpierw helikopter prezydenta Ivana Duque został ostrzelany. Prezydentowi nic się nie stało. Był też wybuch samochodu pułapki w bazie wojskowej oraz atak grupy uzbrojonych mężczyzn w miejscowości Calil. Międzynarodowy Czerwony Krzyż donosi, że w tym roku aż 389 osób zginęło od samych materiałów wybuchowych. [Al-Dżazira]
Fundacja Open for Business opublikowały raport o kosztach jakie ponoszą państwa wysp karaibskich w związku z prawami dyskryminującymi społeczność LGBTQ. Szacowane koszty wiążą się z utratą zysków z turystyki oraz mniejszej produktywności społeczności LGBTQ i są szacowane między na 435, a 689 milionów dolarów rocznie. [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
W Kanadzie trzy dni z rzędu notowano nowe rekordy najwyższych temperatur. Rozpoczynając od 46,6°C przez 47,9, a kończąc na 49,6°C. Dotychczasowy rekord wynosił 45°C i został odnotowany w 1937 roku. Ale koniec czerwca był wyjątkowo upalny nie tylko w Północnej Ameryce. Wyjątkowo wysokie temperatury odnotowano również w rejonie morza Kaspijskiego, zachodniej Rosji oraz północnej Afryki. Naukowcy wskazują globalne ocieplenie jako przyczynę rekordowych temperatur. [World Meteorological Organization]
Oficjalne ustalenie przyczyn zawalenia się apartamentowca mieszkalnego w Miami zajmie jeszcze sporo czasu. Obecnie wiadomo, że Champlain Towers South zapadał się już w latach 90, a inspekcja budowlana z 2018 wykryła wady w projekcie budynku oraz uszkodzenia konstrukcji. Obecnie potwierdzono 18 ofiar śmiertelnych, 145 zaginionych oraz 139 znalezionych mieszkańców wieżowca. [BBC]
W wydaniu 31. wraz z „Podkastem amerykańskim” przypomnieliśmy o stuleciu masakry na tle rasowym w Tulsie. Tym razem będzie również o rocznicy, ale radosnej. 6 lat temu, 26 czerwca 2015, amerykański Sąd Najwyższy, rozstrzygając sprawę „Obergefell v. Hodges”, zagwarantował prawo do zawierania małżeństw jednopłciowych na terenie całych Stanów Zjednoczonych. Warto w tym kontekście sobie uświadomić, że jeszcze do 2003 w niektórych stanach seks homoseksualny był wciąż karany i nie było to martwe prawo. O trwającej mniej niż pokolenie przemianie świadomości Amerykanów (w tym większości republikanów) i wyzwaniach na przyszłość, dotyczących głównie sytuacji osób transpłciowych – w podcaście.
Wspominaliśmy w wydaniu 32. o odkryciu masowego grobu dzieci na terenie katolickiej szkoły dla rdzennych kanadyjczyków oraz jak Papież Franciszek wyraził smutek z tego powodu. Tydzień temu znaleziono 751 nieoznaczonych grobów na terenie dawnej katolickiej szkoły, a teraz kolejne 182. Od odkrycia pierwszych grobów spłonęły już 4 kościoły katolickie i pomazano farbą pomnik Jana Pawła 2. Z artykułu The Guardian dowiecie się o bieżącej sytuacji ale jeśli potrzebujecie dowiedzieć się o tym dlaczego dzieci rdzennych kanadyjczyków przymusowo wywożono do katolickich szkół to polecamy starszy podcast Działu Zagranicznego. Gościnią Macieja Okraszewskiego jest tam Joanna Gierak-Onoszko: reporterka i autorka książki „27 śmierci Toby’ego Obeda”, która jest właśnie o tej niechlubnej karcie kanadyjskiej historii. [The Guardian]
Oceania
Radio New Zealand przygotowało podcast o chińskich wpływach w Nowej Zelandii. Poza wątkami jakie można się spodziewać jak propaganda chińska skierowana w ten region świata, czy zmiany na arenie międzynarodowej kształtujące wpływy Chin w regionie, poruszany jest wątek śmierci dwóch nowozelandczyków którzy aktywnie działali przeciwko Komunistycznej Partii Chin. [Radio New Zealand]
Ekonomia i gospodarka
Hej, jesteście tam jeszcze? Po mocno wzrostowych dla wszelkich dostawców treści pandemicznych miesiącach nadciąga „recesja uwagi”. Rozmaite dane pokazują, że zmęczone przymusowym przyklejeniem do ekranów społeczeństwa krajów rozwiniętych z ulgą witają znoszenie lockdownów i nadrabiają zaległości w kontaktach bezpośrednich i obecności w plenerze. To zjawisko pozytywne dla BMI, ale niepokojące producentów i dystrybutorów treści, którzy zastanawiają się, jak bardzo trwałe są różne nowe trendy. Mają się czego bać szczególnie branża kinowa i telewizyjna, które zdają się tracić najwięcej. Widać też np. przeniesienie uwagi z muzyki na podcasty i audiobooki oraz gry. [The Economist]
Źródło: The Economist Bułgaria potwierdza plan wejścia do strefy euro od 1 stycznia 2024 roku. Rząd oraz bank centralny planują aby płacić w kraju za pomocą Euro już za dwa i pół roku – jednak w czasie pandemicznego kryzysu i wychodzenia z niego, problematyczne może być spełnienie warunków dotyczących wymaganych poziomów inflacji oraz zadłużenia publicznego. Wartość Bułgarskiego lewa została w 1997 związana na sztywno z wartością marki niemieckiej, a co za tym idzie, od 1999 jest związany z euro na poziomie 1.95583 lewa za 1 euro. [Obserwator Finansowy]
Nauka i Technologia
Odkryta w Chinach masywna ludzka czaszka wskazuje, że istniał gatunek ludzki bliżej spokrewniony z homo sapiens niż Neandertalczyk. Chińscy naukowcy nazwali nowy gatunek Homo longi („człowiek smoczy”), jednak inni naukowcy nie są przekonani do tej nazwy. Czaszka została pierwotnie znaleziona w 1933 roku, ale została ukryta przed Japończykami i pozostała ukryta do 2018. [The Guardian]
Zeynep Tufekci jest socjolożką, która według NYT „ma zwyczaj mieć rację w sprawach ważnych”. Podobnie jest z pandemią COVID-19, której się całkowicie poświęciła od jej wybuchu. Teraz dla The New York Times dokonuje przeglądu przypadków zakażeniem wirusami pochodzenia laboratoryjnego oraz dotychczasowej wiedzy na temat pochodzenia SARS-CoV-2. To co obecnie wiemy jest dość niepokojące. Autorka porównuje śledztwo w sprawie powodów wybuchu pandemii do śledztwa na temat katastrofy lotniczej. Konieczne jest przebadanie każdego możliwego scenariusza, nawet tych niezwykłych, żeby wiedzieć jak zapobiec podobnym wydarzeniom. [The New York Times]
Wspólne przedsięwzięcie, HYBRIT, trzech szwedzkich spółek zajmujących produkcją stali, elektryczności oraz górnictwem jako pierwsze wyprodukowało w zakładzie pilotażowym bez emisji CO2 żelazo gąbczaste. Powstałe z wodoru i z pelletu rudy żelaza może być użyte do produkcji stali. Przemysł stalowy jest odpowiedzialny za 7% emisji CO2 na świecie. [Inside Climate News]
Badanie wykazało, że użycie dwóch rodzajów szczepionek (AstryZeneki i Pfizera) na COVID-19 daje lepszą reakcję odpornościową niż dwie dawki AstryZeneki. Może to być rozwiązanie na zawirowania ze szczepionkami w wielu europejskich krajach, które wynikły z doniesień o tym, że AstraZeneca może w rzadkich przypadkach powodować zakrzepy. Profesor z Oxfordu, z którym rozmawiał Reuters jednak ostrzega, że jeszcze nie powinniśmy całkowicie przemodelowywać systemu szczepień. [Reuters]
W Izraelu otwarto pierwszą fabrykę mięsa z probówki. Zakład Future Meat Technologies będzie produkował do 500kg mięsa dziennie. Firma twierdzi, że proces hodowli mięsa hydroponicznego będzie emitował 80% mniej gazów cieplarnianych, zużywał 99% mniej ziemi oraz o mniej 96% wody niż mięso konwencjonalne. [New Atlas]
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Starożytny Rzym jest często przedstawiany jako „imperium białego człowieka”. Takie wizje tworzą i wykorzystują do własnych celów różne środowiska – od Ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, przez imperializm brytyjski po włoskich faszystów. Możecie zgadnąć, że Imperium Rzymskie nie wyglądało tak jak to skrajna prawica przedstawia. Proponujemy artykuł, który tłumaczy dlaczego jest to pogląd fałszywy i szkodliwy, prowadząc nas przez meandry starożytności, poprzez Juliusa Evolę a kończąc na ataku na Kapitol. Polecamy też filmik o tym jak obecnie mylnie postrzegamy rzeźby ze starożytnego Rzymu. [Aeon]
Postmodernizm oprócz „marksizmu kulturowego” i „krytycznej teorii rasy” jest jednym z głównych chłopców do bicia prawicy. Wśród jego krytyków można jednak znaleźć oprócz Jordana Petersona także tzw. nowych ateistów czy przedstawicieli nauk ścisłych (afera Sokala). Jak to możliwe, że prąd, który szczyt swoich wpływów osiągnął pod koniec XX wieku i nie ma w nim wiele ze skandalizującego popularnego obrazu, jest obiektem niezrozumienia i projekcji lęków z tak wielu niepowiązanych ze sobą stron? Tropy w artykule. [The New Statesman]