Wydanie 20, 19.03.2021

To ze szkalowniem szlachty, szczepieniem małp człekokształtnych, chłopakami z baraków i mitem cywilizacji łacińskiej

Rzadko gonimy za nagłówkami, ale ochrona zdrowia jest dla nas ważna. Europejska Agencja Leków (EMA) wydała wczoraj komunikat (18.03.2021) na temat szczepień preparatem AstraZeneca. Szczepienia są bezpieczne, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i są sposobem na powrót do normalności. Aby dowiedzieć się, dlaczego wycofywanie się z tych szczepień jest głupotą, zapraszamy do działu Europa

Polecamy także Waszej uwadze nasz Kanon Neuropejski.

Zapraszamy również na nasze konto na Twitterze, konto na Instagramie oraz do przekazywania nam swoich uwag w formie komentarza. Linki do naszych kont na social mediach znajdziecie w zakładce o nas.

Polska

• Na nowo rozgorzał konflikt stanowy. Jaśnie Oświecony Maciej Radziwiłł, potomek książąt, zbulwersował się tym, co na temat historii społecznej Polski napisał Szczepan Twardoch, potomek chłopów. Radziwiłł stoi na stanowisku, że pańszczyzna była zgodna z duchem dziejów i dlatego Twardoch głęboko się myli, gdy ją krytykuje. Po stronie Twardocha wystąpiła Adriana Rozwadowska, która wypomniała Radziwiłłowi, że jego rodzina dostała niedawno odszkodowanie od państwa polskiego za pałac swoich przodków. A przecież rzeczony pałac nie powstał dzięki pracy magnatów, tylko ich poddanych. Następnie Radziwiłł napisał wielkopańską wiadomość do Rozwadowskiej.

  Adriana Rozwadowska @Ada_Rozwadowska

  Maciej Radziwiłł napisał do mnie maila - w odpowiedzi na polemikę z wczoraj. Czytam w nim: "Niestety tekst Pani zawiera bardzo wiele fałszu (...). Staram się być wyrozumiały. Sądząc z Pani fotografii, jest Pani młodą dziennikarką. Wolałbym nie pozywać Pani do sądu". Cóż. Dziękuję

  Chłopsko-książęca polemika toczy się na łamach Gazety Wyborczej, co pozostaje chyba w zgodzie z egalitarnym duchem naszych czasów. Niestety, wszystkie artykuły znajdują się w płatnym dostępie. [Gazeta Wyborcza#1], [Gazeta Wyborcza#2]

• W ostatnim czasie w doniesieniach medialnych mogliśmy usłyszeć o potencjalnie niebezpiecznych sytuacjach z wilkami w rolach głównych. Jednak dr Robert Mysłajek z Uniwersytetu Warszawskiego zaleca ostrożność przy podchodzeniu do takich rewelacji. „Zachowania wilków mogą być przez laików mylnie interpretowane. A w dodatku w Polsce utrzymywane są rasy psów łudząco do wilków podobne”. [Nauka w Polsce]

• Wywiad z nowo wybranym prezydentem Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze, sędzią Piotrem Hofmańskim. Po raz pierwszy w historii szefem MTK został Polak. Hofmański przedstawia smutną diagnozę państwa polskiego, stwierdzając, że dzisiaj nie zakwalifikowalibyśmy się do Unii Europejskiej z powodu zniszczenia rządów prawa. [Onet]

• Prokurator ściga za internetowe komentarze krytykujące Zbigniewa Ziobrę. Zadziwiającym jest, że tak, zdawałoby się, błahą sprawę prokuratura prowadzi z urzędu. [Wirtualne Media]

• Kolejny atak na państwo prawa. Tym razem na celowniku władzy znalazło się trzech sędziów Sądu Najwyższego. Prokuratura żąda uchylenia im immunitetu z powodu niedopatrzenia, z którym ci sędziowie nie mieli nic wspólnego. Kilkudziesięciu sędziów Sądu Najwyższego wydało oświadczenie w tej sprawie. [Gazeta Prawna]

---

Europa

• Niektóre europejskie państwa zawieszają używanie szczepionki na Covid-19 firmy AstraZeneca. Europejska Agencja Leków (stan na 18.03.2021), jak i Światowa Organizacja Zdrowia, zapewnia, że na razie nie ma naukowych podstaw do takich decyzji i państwa takie jak Niemy, Włochy czy Francja zaczęły się wracać do używania tej szczepionki. Czy w środku trzeciej fali pandemii można sobie pozwolić na spowolnienie tempa szczepień i wywołanie u części populacji niechęci do szczepionek? [New Statesman], [The Economist]

• Węgry to państwo, które, pomimo bycia członkiem UE, coraz chętniej i bardziej otwiera się na Wschód. Szczególnie interesujące są ich relacje z Chinami, choć wielkie chińskie inwestycje to absolutnie nic nowego ani szokującego w węgierskich realiach politycznych. Artykuł Direkta w uporządkowany sposób przedstawia cechy madziarsko-chińskiej przyjaźni, a także wspomina o kosztach, które owa relacja przynosi. [Direkt]

• Szefowa Szwedzkiej Marynarki Wojennej, Ewa Skoog Haslum rozmawia z Politico o tym, jak kraj będący poza NATO radzi sobie z obroną. Możemy dowiedzieć się, co myśli o Putinie oraz polityce, jaką prowadzi oraz co uważa za największe zagrożenie dla Szwecji. [Politico]

• Jesienią 2020 roku Kaukazem Południowym wstrząsnęła wojna w Górskim Karabachu. Poza przesunięciem granic obszarów kontrolowanych przez Azerbejdżan i Armenię wydaje się też, że przesunięciu uległy pozycje głównych graczy regionu. Jaki obraz rysuje się kilka miesięcy po ustaniu wystrzałów na tym odwiecznym pograniczu imperiów? I dlaczego prezydencka recytacja wiersza spowodowała, że na irański dywanik został wezwany ambasador Turcji? [Nowa Europa Wschodnia]

• W 2014 roku rozpoczął się konflikt na wschodzie Ukrainy, który nadal się tli. Co słychać w samozwańczych republikach, które nadal istnieją i komplikują sytuację naszego wschodniego sąsiada? Na początku roku w Doniecku zorganizowano forum pt: „Rosyjski Donbas”. Prelegenci wzywają Rosję do wchłonięcia republik, a także głoszą ideę likwidacji Ukrainy i zbudowania na jej gruzach Noworosji. Dokąd prowadzi konflikt, w którym zginęło już 13 tysięcy ludzi? [Nowa Europa Wschodnia]

• Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU) traci w sondażach z powodu niejasnych powiązań jej członków z publicznymi zamówieniami na maseczki. To, w połączeniu z mniejszą niż przewidywana prędkością szczepień na Covid, wyraźnie ogranicza szanse niedawno wybranego przewodniczącego CDU Armina Lascheta na kandydaturę na kanclerza w zbliżających się wyborach. [Politico]

• Szkocki rząd ogłosił, że gdy w marcu 2022 roku skończy się umowa dzierżawy szkockich kolei, rząd je znacjonalizuje i przejmie nad nimi kontrolę. [Guardian]

---

Bliski i Środkowy Wschód

• Jordański następca tronu Husajn ibn al-Abdullah zaczyna pełnić coraz ważniejszą rolę w polityce zagranicznej królestwa. Chociaż nie jest to pierwszy raz, kiedy 26-latek zajmuje się polityką (np. przewodniczył już radzie bezpieczeństwa ONZ), to obecnie Jordania ma napięte stosunki zarówno z Izraelem, sojusznikami jak i innymi państwami w regionie. To wszystko sprawia, że na poczynania młodego następcy tronu zwraca się większą uwagę. [Brookings Institution]

• Tydzień temu pisaliśmy o 10. rocznicy wybuchu wojny w Syrii. Dzisiaj z pomocą The Economist przybliżymy wam ważniejszą postać tego konfliktu, o której mało kto pamięta. Mowa o Assmie al-Assad, żonie Baszara al-Asada. Zaraz przed wybuchem konfliktu była ona na pierwszych stronach gazet jako modna pierwsza dama. (Polecamy artykuł The Atlantic o tym, jak Vogue napisał o niej artykuł w 2011, a zaraz po wybuchu wojny chciał go całkowicie usunąć z Internetu). Teraz Assma jest posądzana o współudział w zbrodniach wojennych męża oraz pranie pieniędzy przeznaczonych na pomoc humanitarną dla ofiar konfliktu. [The Economist], [The Atlantic]

• Rząd w Kabulu chciał ograniczyć prawo dziewczynek i kobiet do... śpiewania. Do mediów dostało się pismo, które rozesłało do szkół afgańskie ministerstwo edukacji. Mówiło ono m.in. o tym, że dziewczynki starsze niż 12 lat nie będą mogły śpiewać na publicznych wydarzeniach, jeśli wśród publiczności będą również mężczyźni. Po sporym poruszeniu w mediach społecznościowych, gdzie wiele działaczek publikowało swoje nagrania oznaczając je tagiem #iammysong (ang. jestem moją piosenką), rząd najprawdopodobniej wycofa się z pomysłu. [The Guardian]

• Administracja prezydenta USA ogłosiła, że przywraca pomoc humanitarną dla Jemenu. Od lat toczy się tam wojna domowa, której ofiarą padło 130 tysięcy ludzi, a miliony głodują. Kryzys humanitarny nasilił się do biblijnych rozmiarów nie tylko ze względu na pandemię, ale także ze względu na obcięcie w zeszłym roku pomocy humanitarnej przez bogate państwa jak USA, Wielka Brytania, Arabia Saudyjska czy Zjednoczone Emiraty Arabskie. [DW]

---

Azja

• Przywódcy Indii, Japonii, Australii i USA (krajów QUAD) spotkali się po raz pierwszy na wirtualnym szczycie w piątek dwunastego marca. Oprócz rozmów o bezpieczeństwie morskim, rozmawiali o problemach związanych ze zmianami klimatu, standardami technologicznymi oraz pandemią. Cztery kraje zobligowały się do dostarczenia i dystrybucji 1 mld szczepionek w krajach Południowo-Wschodniej Azji. [Nikkei Asia]

• Pisaliśmy w pierwszym wydaniu o protestach w Tajlandii. Od tego czasu kraj się nie uspokoił. Teraz władze Tajlandii rozważają zwiększenie przestrzeni więziennej ze względu na liczne aresztowania więźniów politycznych. Tajski minister przywołuje wygodę rodzin odwiedzających więźniów jako jeden z powodów tego ruchu. [The Guardian]

• Mogliście słyszeć, że z powodu pandemii koronawirusa w USA zwiększyły się incydenty, w których ofiarami padły osoby pochodzenia azjatyckiego. Za to pewnie nie słyszeliście, że z tego samego powodu w Chinach prześladowano osoby czarnoskóre. Chociaż Chiny twierdzą, że prowadzą politykę „zero tolerancji” dla rasizmu, w artykule znajdziecie dowody na to, że dyskryminacja Afrykańczyków ma tam długą tradycję. [CNN]

• Trwa siłowe tłumienie protestów przeciwko władzy wojskowych, która przejęła władzę w Mjanmie (Birmie) na początku lutego. Obecnie mówi się o ponad 200 ofiarach śmiertelnych brutalnych pacyfikacji. Birmańczycy wykazują niezwykłą siłę charakteru, ale także kreatywność. Przez ostatnie tygodnie mnożą się kolejne formy protestu. Jednym z ciekawszych sposobów jest wykorzystanie kobiecych ubrań do odstraszania sił porządkowych. Choć brzmi to zaskakująco, w bardzo przesądnym społeczeństwie, jakim jest Mjanma, może to przynieść wymierny efekt. [Reuters], [Frontier Myanmar]

---

Afryka

• Jeśli słyszeliście jakieś wiadomości z Afryki, to jest duża szansa, że było to coś o porwaniu dzieci ze szkoły. Prawdopodobnie słyszeliście takiego newsa więcej niż raz. Wiele osób mogłoby pomyśleć „No...takie jest tam życie” ale skoro jesteście naszymi czytelnikami, może zainteresują was trochę głębsze odpowiedzi. Mamy dla was film Al-Dżaziry oraz artykuł BBC, które tłumaczą, dlaczego w Nigerii jest ostatnio tyle podobnych porwań. [BBC]

• Zmarł John Magufuli, Prezydent Tanzanii. Wiadomość została potwierdzona przez wiceprezydenta Samię Sulhu Hassana. Jak donosiliśmy w poprzednim wydaniu przy wiadomości poświęconej hospitalizacji Magufuliego, prezydent zaprzeczał obecności wirusa w Tanzanii, odmawiając zorganizowanej prewencji i pomocy dla swoich obywateli. Magufuli uważał też, że dzięki modlitwom wirus jest dla Tanzańczyków niegroźny. [TVN24]

• Umarł król plemienia Zulusów, których najwięcej mieszka w RPA. Chociaż politycy ze wszystkich opcji politycznych wyrażali się o nim w jak najlepszych słowach, można sobie zadać pytanie, czy jego dziedzictwo jest całkowicie pozytywne. Dlatego prezentujemy dwa artykuły. Pierwszy jest krótkim podsumowaniem jego życia z pominięciem kontrowersji, a drugi na tych kontrowersjach się właśnie skupia. [Africanews], [DW]

---

Ameryka Łacińska

• Kolejne protesty w Boliwii. W 2019 r. odbyły się masowe protesty po rezygnacji prezydenta Evo Moralesa ze stanowiska i jego ucieczce z kraju. Odbywają się one, ponieważ niedawno wybrany prezydent kazał aresztować Jeanine Áñez, która pełniła funkcję tymczasowego prezydenta i teraz jest oskarżana o udział w zamachu stanu, który usunął Moralesa ze stanowiska. [Al-Dżazira]

• W wydaniu 15. pisaliśmy już o protestach na Haiti. Obecnie dochodzi do starć między policją a protestującymi. Chociaż nie jest to bezpośrednio związane ze sporną datą zakończenia kadencji prezydenta Jovenela Moïse’a, wydaje się mało prawdopodobne, że ciągłe protesty i napięta sytuacja w kraju nie miały na to żadnego wpływu. [AP News]

---

Ameryka Północna

• Biedni w USA nie mają łatwo. Oliwy do ognia dolewa system, który nierzadko dyskryminuje szerokie grupy społeczne. Ale czy tylko mniejszości są dyskryminowane? Bynajmniej. Jak się okazuje, biali również nie mają tak łatwo. [Gazeta.pl]

• Nawet w polskiej publicystyce można często przeczytać, że amerykańska infrastruktura, kiedyś brana za wzór, mówiąc kolokwialnie, sypie się. Raport Alona Levy’ego analizuje przyczyny tego stanu rzeczy i przedstawia propozycje zmian. [Niskanen Center]

---

Oceania

• Australijski minister nazywa deportację ludzi, którym cofnięto wizę „wynoszeniem śmieci”, a politycy z Nowej Zelandii się oburzają. O co w tym wszystkim chodzi? Co takiego robi Australia? Dlaczego nowozelandzcy politycy się tak tym przejmują? Czy australijski rząd naprawdę próbował deportować rdzennego mieszkańca swojego kraju? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w artykule. [The Guardian]

• Policja w Nowej Zelandii fotografuje niewinnych, młodych mieszkańców i tworzy bazę danych z ich zdjęć, do których przez aplikację mobilną dostęp mają policjanci w całym kraju. Dlaczego tak się dzieje i jaki ma to wpływ na rangatahi („młodzież” po maorysku)? Odpowiedź znajdziecie w artykule. [Radio New Zealand]

---

Ekonomia i gospodarka

• Relacje między Chinami i Australią nie były łatwe już przed pandemią. Jednak po jej wybuchu Australijski premier wysunął postulat niezależnego śledztwa w sprawie początków pandemii w Chinach. Reakcja władz w Pekinie była bardzo mocna – od utarczek słownych przez sfabrykowane zdjęcia po embarga na import towarów. Obie gospodarki są spięte mocną siecią zależności – nie tylko Chiny są największym odbiorcą australijskich towarów, ale też Australia jest w niektórych sektorach kluczowym dostawcą dla Chin, którego trudno zastąpić. Jak wygląda obecnie pole bitwy? [Obserwator Finansowy]

• Oczywistym kosztem pandemii jest utrata zdrowia i życia, czego ofiarami są najczęściej najstarsi mieszkańcy. Ale COVID-19 ma też olbrzymi wpływ na przyszłe życie młodych. Polski Instytut Ekonomiczny obliczył, że długoterminowy koszt pandemii dla młodych będzie wynosił 44 bln USD w skali globalnej. Wiąże się to z bezrobociem, gorszej jakości edukacją i niższymi zarobkami w przyszłości oraz problemami ze zdrowiem psychicznym. [Business Insider]

  

  żródło: Polski Instytut Ekonomiczny

---

Nauka i Technologia

• Biedronka wprowadza do oferty testy na przeciwciała COVID-19. Niestety wiedza o tym jak testy interpretować oraz kiedy są miarodajne nie jest powszechna. Ujemny wynik testu nie oznacza braku infekcji z kilku powodów - od jakości zestawów, przez warunki przechowywania w ciągu logistycznym, po naturę testów na przeciwciała. Niestety, ujemny wynik w pierwszej fazie zakażenia może uśpić naszą czujność, a co za tym idzie narazić więcej osób z naszego otoczenia. [OKO.press]

• Czasami zapominamy, że nie tylko ludzie muszą się obawiać koronawirusa. Jeśli już myślimy o zwierzętach i wirusie, to nie jako o innych ofiarach, tylko wektorze zakażeń, którego powinniśmy się obawiać. Ale w przypadku zwierząt będących na granicy wyginięcia to ludzie są wektorem zakażenia. Dlatego też w San Diego zaszczepiono małpy człekokształne eksperymentalną szczepionką. W kolejce czekają małpy z innych zoo, jak i inne zwierzęta. [National Geographic]

• Zapachy potrafią przywołać wspomnienia. Naukowcy z Northwestern University zbadali, dlaczego tak się dzieje. Odkryli również, że utrata węchu jest powiązana z depresją oraz gorszą jakością życia. Badania nad przyczynami utraty węchu nabrały znaczenia ze względu na pandemię COVID-19, symptom ten jest bowiem jednym z możliwych objawów zachorowania. [Neuroscience News]

• Nosorożec wiszący do góry nogami może się nam wydawać komiczny, ale dla niego to jest sprawa życia i śmierci. Dlaczego przenoszenie go z miejsca na miejsce jest takie ważne, dowiecie się z artykułu. [CNN]

  

• Aplikacje Telegram i Signal ostatnio możemy zobaczyć wspominane przy okazji protestów w Rosji czy Białorusi. Ukazywane są jako narzędzia w rękach zwykłych ludzi walczących z autorytarnym państwem. Trzeba jednak pamiętać, że z tych aplikacji korzystają także pospolici przestępcy, jak i prawicowi ekstremiści. Czy można sobie z ekstremistami radzić, nie kompromitując bezpieczeństwa komunikacji, jakie oferują te aplikacje? Foreign Policy sugeruje, że odpowiedź na to pytanie kryje się w tym, jak poradzono sobie z islamskimi ekstremistami na tych aplikacjach. [Foreign Policy]

---

Idee, Kultura, Społeczeństwo

• Merytokracja: wielu z nas chciałoby, żeby świat tak wyglądał. Co ciekawe, wiele osób wierzy, że ten świat już tak wygląda. Jednak czy za poglądem żeby oceniać innych patrząc wyłącznie na kompetencje (oczywiście oceniane w całkowicie obiektywny sposób) nie czają się jakieś pułapki? Ten artykuł z 2019 roku (przetłumaczony też przez Krytykę Polityczną) pomoże wam odpowiedzieć na to pytanie. [Aeon], [Krytyka Polityczna]

• Współcześnie prowadzone badania nad wpływem genetyki na osiągnięcia społeczne mają swoje podstawy w badaniach ludzi, których poglądy dzisiaj po prostu określiliśmy jako złe. Eugenika, rasizm oraz sympatyzowanie z nazistami: trudno dzisiaj nie potępić wyrażania takich poglądów. Ale czy powinniśmy ignorować ich dokonania naukowe? Już XX-wieczny filozof John Rawls zauważył, że ludzi różnią się ze względu na „naturalną loterię”, a społeczeństwo powinno być skonstruowane tak, żeby pomagać tym, którzy na tej loterii wygrali najmniej. [Aeon]

• Amanda Gorman zrobiła furorę swoim wierszem na zaprzysiężeniu prezydenta Joe Bidena. Jej książki stały się bestsellerami zanim zostały wydane, a wydawnictwa na całym świecie walczyły o możliwość przetłumaczenia i wydania jej dzieł. Tylko kto może tłumaczyć jej dzieła? Wpierw usłyszeliśmy o tym, że osoba tłumacząca jej wiersze na niderlandzki została zastąpiona, o czym możecie przeczytać na stronie BBC. Potem podobny los spotkał tłumacza na język kataloński. Czy stawianie warunków przez autora co do tego, kto powinien tłumaczyć jego twórczość to zapowiedź „nowej i śmiercionośnej formy cenzury” czy może próba na danie głosu osobom, które do tej pory mogły być marginalizowane? [Ara], [BBC]

• Mówiąc, że Zachód nie poradził sobie z pandemią COVID-19, niewiele się można pomylić. Poza paroma przypadkami (Nowa Zelandia lub Australia) nie udało się zatrzymać transmisji wirusa i tzw. „powrót do normalności” zależy wyłącznie od wynalezienia oraz dystrybucji szczepionki. Z kolei, poza wyjątkiem USA i UK, proces szczepienia trwa zbyt długo i minie wiele miesięcy zanim pozostałe kraje Zachodu osiągną odporność stadną. David Wallace-Wells próbuje odpowiedzieć na pytanie „Jak Zachód przegrał COVID”. [New York Magazine]

• „Cywilizacja łacińska” – ładnie brzmiące i nośne hasło, ale czy prawdziwe? I kim jest jego autor? Koneczny to twórca, który zaproponował własną teorię cywilizacji. W jej ramach nobilituje Polskę zaliczeniem jej do najpełniejszego wcielenia „cywilizacji łacińskiej”. Wytworzona przez Konecznego wielka narracja jest często powtarzana w dyskursie środowisk prawicowych – niejako z dumą. Czy jednak słusznie? Już w opisie samej „cywilizacji łacińskiej” czytelnik zauważy, że sakralność jest według Konecznego kulturowo obca i szkodliwa – by kraj został zaliczony do „Cywilizacji łacińskiej”, musi nastąpić całkowite rozdzielenie państwa i Kościoła. Jego brak stawia kraj wśród cywilizacji sakralnych, takimi jak cywilizacja żydowska i bramińska. Cywilizacje sakralne natomiast, w szczególności cywilizację żydowską, Koneczny darzył dużą niechęcią. Przy analizie „Cywilizacji żydowskiej” dowiemy się, że hitleryzm był „zażydzony”, a sam Hitler „(…) żydów morduje, ale myśli i czuje po żydowsku”. Podczas czytania zauważymy również zadziwiające podobieństwo tez Konecznego do tych zawartych w „Protokołach Mędrców Syjonu”, będących fałszywką carskiej Ochrany. Artykuł zmusza do refleksji i zadania sobie pytania – czy powtarzanie carskiej demagogii to na pewno dobra metoda na budowę polskiej tożsamości? Jako Neuropa, chcielibyśmy raczej zachęcić do nieco lepszych merytorycznie pozycji, takich jak „Gramatyka cywilizacji” wymieniona w naszym kanonie. [Stowarzyszenie "Nigdy Więcej"]