Wydanie 68, 18.02.2022
To z walentynkowym czołgiem, szczytem UE-Afryka i atomowym Jackiem Sasinem
Sytuacja na granicy ukraińsko-rosyjskiej jest ciągle napięta ale my jesteśmy przygotowani na każdą możliwość. Zapraszamy na wycieczkę po newsach z całego świata.
Uruchomiliśmy Patronite naszego projektu! Będziemy bardzo wdzięczni za każdą złotówkę i obiecujemy, że nie wydamy niczego na głupoty! Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Przypominamy, że wstępy poszczególnych działów w wersji webowej również zawierają linki do źródeł.
Dla czytelników newslettera: To wydania przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknięcie w numer wydania w mailu.
Polska
Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok, na mocy którego wojewoda mazowiecki musi potwierdzić obywatelstwo małżeństwa jednopłciowego. Dlaczego wojewoda nie chciał wcześniej tego zrobić? Czy nowa ustawa paszportowa (która powstała z pomocą Ordo Iuris) utrudni życie innym małżeństwom jednopłciowym z dziećmi? [Krytyka Polityczna]
„Małopolska kuratorka Barbara Nowak zaprotestowała na Twitterze przeciw rzekomym prześladowaniom przez posłanki i posła Lewicy: »spadkobiercy komuny, ja – córka żołnierza AK«. Wyjaśniamy, skąd bierze się obsesja prawicy na punkcie »genetycznego patriotyzmu«: kiedyś tropili Żydów, dziś już nie wypada.” Zawiłości prawicowych umysłów tłumaczy Adam Leszczyński dla [OKO.press].
TSUE wydał wyrok stanowiący o tym, że nowe narzędzie Komisji Europejskiej nazywane „Pieniądze za praworządność” jest zgodne z prawem europejskim. Solidarna Polska ogłosiła upadek Polski a opozycja zwycięstwo. Jeśli chcecie się dowiedzieć, o co tak naprawdę w tym chodzi, polecamy artykuł [Politico].
Jak wygląda życie ludzi w strefie przy granicy polsko-białoruskiej, tam gdzie zawieszono funkcjonowanie części praw obywatelskich? Reportaż TokFM przedstawia historie mieszkańców, których funkcjonowanie coraz częściej zależy nie od prawa ale od dobrego humoru mundurowych.
Jacek Sasin pojechał do Stanów Zjednoczonych po atom. Żartom z naszego nieubłaganego zniszczenia nie było końca. Co się jednak tam naprawdę stało? O umowie związaną z małymi reaktorami jądrowymi, którą podpisał KGHM, pisze Jakub Wiech w serwisie Energetyka24. Jeśli zaś jesteście ciekawi, czym te reaktory są, to przypominamy podcast także z Jakubem Wiechem na dokładnie ten temat. [Energetyka24]
Europa
Brytyjski książe Andrzej zawarł ugodę pozasądową z Virginią Giuffre w sprawie o wykorzystywanie seksualne. Konkurentka Macrona w wyborach prezydenckich postanowiła skupić się na „zagrożeniu” ze strony imigracji. Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier został wybrany na drugą kadencję. Proces o defraudację pieniędzy w Watykanie zaczął przypominać historię szpiegowską.
Władze Mediolanu zatwierdziły plan budowy sieci ścieżek rowerowych o łącznej długości 750 km. Inwestycja ma zapewnić, że 80% obszarów mieszkalnych i usług znajdzie się w promieniu 1 km od sieci komunikacji rowerowej. Całość ma kosztować ponad miliard złotych, czyli mniej więcej tyle ile 40 km autostrady w Polsce. [Road.cc]
Rząd Belgii pracuje nad reformami skracającymi tydzień pracy do 4 dni. Pracownicy mają mieć też zagwarantowane prawo do ignorowania komunikacji od przełożonych po godzinach pracy. [Euronews]
Wybory na Węgrzech już 3 kwietnia. W zeszły weekend oficjalnie rozpoczęła się kampania wyborcza. Wraz z wyborami do parlamentu mamy jeszcze referendum, a to wszystko będzie poprzedzone wyborem prezydenta. Chociaż jest to formalność (na Węgrzech prezydenta wybiera parlament, w którym Fidesz ma większość), to nie jest to wydarzenie bez żadnego znaczenia. Dzieje się dużo, a z pomocą w przyjęciu tak dużej porcji informacji, przychodzi Ośrodek Studiów Wschodnich. Do wyboru dogłębniejsza analiza na stronie jak i podcast. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Często możemy trafić na komentarze poddające w wątpliwość skuteczność sankcji wymierzonych w konkretne państwa. I mamy świadomość, że ich temat jest trudny i niejednoznaczny. Jednak, jak pokazuje program rozwoju rosyjskiego samolotu wczesnego ostrzegania A-100, w jego przypadku zachodnie sankcje na zakup nowoczesnych technologii skuteczne opóźniły projekt o kilka ładnych lat. [Konflikty.pl]
Ukraina
Kanclerz Niemiec odbył wizytę w Moskwie. Rosjanie mówią o wycofywaniu wojsk po zakończonych ćwiczeniach, ale zachodni politycy mają podstawy, żeby w to wątpić.
Anne Applebaum w swoim tekście pisze dlaczego zachodnia dyplomacja nie potrafi poradzić sobie z Rosją. Nie musimy dodawać nic więcej. [The Atlantic]
W Stanicy Ługańskiej rosyjscy separatyści ostrzelali ukraińskie przedszkole. Poza samym zagrożeniem dla dzieci, które się tam znajdowały, pojawiło się też niebezpieczeństwo, że rosyjska strona będzie chciała wykorzystać tę sytuację do swojej propagandy. [The Guardian]
Obecny konflikt rosyjski składa się z wielu ruchomych części. Dlatego polecamy wam film Ośrodka Studiów Wschodnich, w którym eksperci odpowiadają na różne pytania czytelników.
Bliski i Środkowy Wschód
Kolejna historyczna wizyta izraelskiego premiera – Naftali Bennett odwiedził z oficjalną wizytą Bahrajn, gdzie został przyjęty przez następcę tronu oraz króla Bahrajnu. W reakcji na obcinanie subsydiów dla ubogich w Syrii doszło do protestu Druzów, na którym pojawiły się hasła wzywające do demokratycznego państwa.
Siergiej Szojg przybył do Syrii 15 lutego i w Damaszku spotkał się z prezydentem tego kraju, Baszarem Al-Asadem. Następnie wizytował rosyjską bazę lotniczą w Humajmim. Z tej okazji Puls Lewantu przypomina, skąd Rosjanie wzięli się w Syrii, z czym wiąże się ich obecność na miejscu oraz jakie pomysły na Moskwa w związku z tą obecnością. [Puls Lewantu]
Negocjacje jądrowe z Iranem zbliżają się do końcowej fazy. W tym momencie piłka jest po stronie Iranu. Leży przed nim treść porozumienia wypracowana nie tylko przez państwa zachodnie, ale także zatwierdzone przez negocjatorów Chin i Rosji. Co zrobi Iran? I czy tego porozumienia potrzebuje bardziej prezydent Biden czy prezydent Iranu Raisi? Powiemy jedynie, że głos zabrał Najwyższy Przywódca Iranu, Ali Chamenei, podkreślając pokojowy charakter irańskich inicjatyw i wielką potrzebę rozwijania pokojowej energetyki jądrowej. Jedynie poziom wzbogacania irańskiego uranu zdaje się nie współgrać ze słowami Chameneiego. [The Guardian]
Mimo względnego oddalenia geograficznego od Kijowa, inwazja Rosji na Ukrainę może mieć spory wpływ na Izrael. I to wpływ na wielu różnych płaszczyznach. Od bezpieczeństwa własnych granic, zagrożenia bronią jądrową od strony Iranu po bezpieczeństwo żywnościowe. Czy ważąc wszystkie czynniki Izrael przystąpiłby do sankcji Zachodu po ewentualnej inwazji? Nie będzie to łatwa decyzja. [Konflikty.pl]
Iracki sąd konstytucyjny orzekł, że prawo z 2007 r. regulujące zarządzanie wydobyciem i zyskami z pól roponośnych w irackim Kurdystanie, jest niekonstytucyjne. A wszystko w obliczu ciągle trwającego impasu politycznego w Iraku, oraz kryzysu energetycznego w Turcji, głównym odbiorcy kurdyjskiego gazu. [Al-Monitor]
W ostatni weekend liderzy 6 tureckich ugrupowań spotkali się w celu omówienia zmiany systemu politycznego. Uważają oni, że system prezydencki skupia w jednym ręku zbyt dużo władzy. Ich zdaniem Turcja potrzebuje odnowienia roli parlamentu oraz sądownictwa. [Al-Monitor]
Azja
Obecnie ponad 8 mln domów w Japonii stoi pustych. Jednym z powodów jest ulga podatkowa dla działek mieszkalnych wprowadzona po drugiej wojnie światowej w celu wywołania wzrostu gospodarczego. Teraz część władz lokalnych zamierza podjąć kroki, by nie obejmowała ona niezamieszkałych domów. Wraz z kurczeniem się populacji Japonii problem pustych domów będzie coraz większy. [Nikkei Asia]
Hongkong, chociaż znajduje się już pod zwierzchnictwem Chin, to jednak nie jest jeszcze całkowicie chińskim miastem. Widać to po tym, jak to miasto obecnie nie radzi sobie z falą koronawirusa spowodowaną wariantem Omikron. O tym, jak chińska strategia zero covid się nie sprawdza w Hongkongu, przeczytacie w artykule [CNN].
Tajwan jest progresywnym, demokratycznym państwem, na którego czele stoi kobieta. Jednak niedawna sprawa pobicia znanej polityczki i reakcji na to zdarzenie, zarówno jej samej jak i społeczeństwa, stawia znak zapytania nad pozycja kobiet w tym kraju. O zmianie tej pozycji na przestrzeni wieków, wpływie wielowiekowych chińskich tradycji na tę kwestię oraz sytuacji obecnej opowiada dr Maciej Gaca z Instytutu Nauk o Kulturze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w latach 2015-2019 szef Biura Polskiego w Tajpej.
Afryka
Przywódca niedawnego przewrotu w Burkina Faso został zaprzysiężony na prezydenta. Zimbabwe przestaje płacić niezaszczepionym pracownikom państwowym. RPA mówi, że dostarczy każdemu domostwu 10 gb internetu, chociaż ma problem z dostarczaniem prądu.
Niemiecki BioNTech planuje otworzyć fabryki leków w Afryce (pierwszą z nich w Senegalu lub Rwandzie) jeszcze w tym roku. Czy pomoże to na niedostatek szczepionek na koronawirusa, który doskwiera państwom afrykańskim? [Al-Dżazira]
Unia Europejska chce poprawić, ostatnio niezbyt udane, stosunki z państwami afrykańskimi. Temu ma służyć szczyt UE-Afryka odbywający się właśnie w Brukseli, o którym przeczytacie w pierwszym artykule Politico. W Drugim przeczytacie o tym, jak wycofanie wojsk francuskich z Mali wpłynie na politykę antyterrorystyczną prowadzoną w regionie Sahelu. [Politico #1], [Politico #2]
Unia Afrykańska świętuje dwudziestolecie istnienia w stolicy Etiopii. The Economist z tej okazji przedstawia dość ostrą ocenę osiągnięć tej organizacji. [The Economist]
Parlament urzędujący we wschodniej części Libii wybrał nowego premiera tymczasowego. Problem w tym, że poprzedni uznaje, iż jego kadencja nadal jest ważna. Jak informowaliśmy w poprzednim numerze, w tym roku miały mieć miejsce, opóźnione swoją drogą, wybory. Jednak żadnych wyborów nie będzie i zaczynamy już być możemy dostrzegać pierwsze znaczące spory o to, kto właściwie rządzi w Libii. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
W Brazyli ogromne powiedzie, a tymczasem prezydent Jair Bolsonaro wizytuje Moskwę i Budapeszt. W Gwatemali zatrzęsła się ziemia. W peruwiańskiej kopalni La Bambas znowu protestuje lokalna ludność.
Dużo ostatnio pisaliśmy o Hondurasie w kontekście niedawnych wyborów prezydenckich i zmian z nimi związanych. Teraz jednak chcemy zwrócić uwagę na byłego prezydenta tego państwa – Juana Orlando Hernándeza. Został on właśnie zatrzymany w związku z przestępstwami narkotykowymi, w związku z którymi jest oskarżony w Stanach Zjednoczonych. Wydaje się to być rodzinne bo w wydaniu 22. pisaliśmy o tym jak jego brat został skazany w podobnej sprawie. [BBC]
Prezydent Salwadoru stara się być bardzo „cool”. Nosi czapeczki z daszkiem, wprowadza bitcoina jako środek płatniczy, robi zamach na trybunał konstytucyjny i żartobliwie nazywa sam siebie dyktatorem. Serwis The Global Americans zadaje jednak pytanie, czy jest to nadal prawdziwa demokracja czy może państwo systemowo powiązane z grupami przestępczymi. [The Global Americans]
Szykuje się starcie na Kubie. Jednak nie mówimy o kolejnych protestach przeciwko władzy. Tym razem chodzi nam o polityczne starcie Marieli Castro (bratanicy Fidela Castro) z rosnącym w siłę ruchem ewangelikalnym. Chodzi o projekt nowego prawa dotyczącego rodziny, a właściwie jego część, która wprowadza równość małżeńską do kubańskiego prawa i umożliwia adopcję dzieci przez wszystkie małżeństwa. [AP News]
Ameryka Północna
Republikanie w partyjnych prawyborach prześcigają się w byciu jak Donald Trump. Rodziny ofiar strzelaniny w Sandy Hook doszły do ugody z producentem broni użytej do zabicia ich bliskich. Departament Energii USA planuje wybudować placówkę uzyskującą metale ziem rzadkich z odpadów paliw kopalnych.
Zastanawiacie się, co się dzieje z protestami w Kanadzie? Premier pierwszy raz ogłosił stan wyjątkowy w całym kraju. Blokada na granicy ze Stanami Zjednoczonymi zniknęła. Administracja zapowiada kary finansowe dla protestujących. A to nie wszytko – o reszcie dowiecie się z artykułu Fortune. [Fortune]
Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował prawo, które ma chronić ofiary przestępstw seksualnych w miejscu pracy przed ugodami pozasądowymi wymuszonymi przez pracodawców. [Reuters]
Podział amerykańskiego społeczeństwa, jaki nastąpił od czasu wygranej Trumpa w wyborach prezydenckich w 2015 r., ciągle narasta. Z tej strony oceanu może nie być to zauważalne, ale jednym z miejsc, w którym polaryzacja jest coraz bardziej widoczna, są szkoły. Reuters przygotował raport, w którym wylicza przypadki gróźb śmierci otrzymywane przez pracowników lub członków rad szkolnych – tak wygląda obecna wojna kulturowa w Stanach Zjednoczonych. [Reuters]
Nowy burmistrz Nowego Jorku musi sobie poradzić z plagą przestępstw z użyciem broni palnej w mieście. Czy jego plan się powiedzie? Wielu aktywistów jest sceptycznych. [El Pais]
Oceania
W Melbourne odbyło się spotkanie przedstawicieli grupy QUAD (o której więcej możecie przeczytać w wydaniu 20. czy 47.). Przedstawiciele Stanów Zjednoczonych, Australii, Japonii i Indii dyskutowali o zagrożeniu ze strony Chin i Korei Północnej. [Reuters]
Ekonomia i gospodarka
Firma ASML w swoim corocznym raporcie wskazała chińską firmę DongFang JingYuan Electron jako odpowiedzialną za sprzedaż sprzętu do produkcji chipów z naruszeniem własności intelektualnej. O firmie ASML i kluczowej roli jej produktów w produkcji mikrochipów mogliście przeczytać w wydaniu 42. [The Register]
Inwazja Rosji na Ukrainę może pogorszyć sytuację łańcuchów dostaw producentów mikrochipów. Ukraina jest odpowiedzialna za produkcję oraz eksport neonu wykorzystywanego przez lasery używane do obróbki wafli krzemowych. Rosja zaś eksportuje ponad 40% globalnej produkcji palladu wykorzystywanego w czujnikach i pamięciach półprzewodnikowych. Chaos w łańcuchach dostaw w przemyśle półprzewodnikowym będzie tylko jednym z wielu skutków agresji Rosji odczuwanych na całym świecie. [Fortune], [Bloomberg]
Zmiany w podejściu do pracy zdalnej doprowadziły firmy technologiczne do szukania pracowników w innych częściach świata. Dla firm amerykańskich atrakcyjni są pracownicy z Ameryki Południowej. Pracujący z podobnych stref czasowych, co siedziby firm, a jednocześnie akceptujący niższe pensje. [Bloomberg]
Nauka i Technologia
40 z 49 satelit firmy SpaceX wystrzelonych tydzień temu zostało zniszczonych z powodu burzy geomagnetycznej. Eksperymentalne implanty umożliwiają ponowne chodzenie osobom z poważnymi urazami kręgosłupa. Trzecia osoba na świecie została wyleczona z HIV dzięki transfuzji krwi pępowinowej. Psychodelik MDMA zakończył z sukcesem trzecią fazę badań klinicznych w leczeniu PTSD.
Mogliście słyszeć (nawet u nas), że w czasie obecnych Zimowych Igrzysk Olimpijskich wykorzystuje się bardzo dużo sztucznego śniegu. Czy zastanawialiście się jednak, czy taki sztuczny śnieg zachowuje się tak samo jak naturalny z punktu widzenia sportowców? [The Conversation]
Wstępne wyniki badań sugerują, że szczepionki mające chronić przed wariantem Omikron nie są skuteczniejsze od standardowych szczepionek. [Nature]
Według opublikowanego w poniedziałek badania biopaliwo dodawane do benzyny w USA ma większy wpływ na globalne ocieplenie niż czysta benzyna. Chodzi konkretnie o etanol otrzymywany z uprawianej w USA kukurydzy. [Reuters]
Firma Back of the Yard Algae Sciences (BYAS) zajmuje się wytwarzaniem dodatków do żywności metodą rolnictwa komórkowego. Teraz ogłosiła, że udało jej się wytworzyć jad ropuchy, który jest naturalnym psychodelikiem. „Bufo” stał się popularną używką, ale do tej pory jego pozyskiwanie wiązało się z katastrofalnymi skutkami dla populacji ropuch. [Green Queen]
Jedna na trzysta osób jest nosicielem genu odpowiedzialnego za chorobę Taya-Sachsa. Dzieci, które na nią chorują, zwykle umierają w trzecim lub czwartym roku życia. Teraz, po 14 latach badań, z sukcesem zastosowano terapię genetyczną u dwójki dzieci chorych na tę przypadłość. [Scientific American]
Niejednokrotnie mogliśmy słyszeć z mediów o sukcesach polskich studentów w międzynarodowych konkursach na analogi łazików marsjańskich. Jednym z pionierskich zespołów, który odniósł na tym polu spory sukces, są studenci z Politechniki Białostockiej. Jak do tego doszło, co jest ważne w projektowaniu łazika, a także co czeka takiego kosmicznego studenta na rynku pracy – opowiadają związani z tymi zespołami dr inż. Justyna Tołstoj-Sienkiewicz oraz mgr inż. Maciej Rećko.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
14 lutego obchodziliśmy ważne święto. Mówimy oczywiście o polskim Dniu Chorego na Padaczkę. Starożytni nazywali ją „świętą” lub „wielką” chorobą. Przez stulecia zmagali się z nią władcy, papieże, artyści, dowódcy wojskowi i wielcy naukowcy. W wielu społecznościach tradycyjnych nadal wierzy się, że ataki tej choroby są dowodem łączności z bogami lub duchami, zdolności szamańskich czy mocy uzdrawiających, ale także wynikiem klątwy czy kary. [Medycyna Praktyczna]
„Valentine – a raczej Tank, Infantry, Mk.III – to typowa »szara myszka« broni pancernej. Te niewielkie czołgi o dyskusyjnej urodzie przeżywały swoje momenty chwały w czasie, gdy nazistowskie Niemcy stały u szczytu swej potęgi. Później, gdy alianci ruszyli do ofensywy na wszystkich frontach, pojawiły się nowe czołgi: Shermany, Cromwelle czy Churchille. To one przyciągnęły uwagę szerokiej publiczności, spychając Valentine’a w mrok dziejów. Nie ma jednak lepszej okazji niż Walentynki, by przypomnieć o tej konstrukcji.” [Hrabia Tytus]
Od czego zależy czytelność tekstu, który czytamy? Jakie wyzwania stoją przed ludźmi niedowidzącymi? Na te i inne pytania szukali odpowiedzi projektanci, którzy dla Instytutu Braille’a stworzyli nowy krój pisma.
„Wzbierająca fala patozjawisk przenosi nas w samo centrum dyskusji o mediach i demokracji. Patoestetyka to spełnienie obietnicy bezpośredniości, którą złożył internet. (…) Rozrywka oparta na konfrontacji rozmaitych »dziwności« zagarnia kolejne końce internetu: biją się ze sobą skłóceni celebryci, dawne bokserki, ekspiosenkarki, byli raperzy, nowe gwiazdy sieci, umarłe medialne persony, które pragną zmartwychwstać.” [Dwutygodnik]
Alkohol towarzyszy nam od wieków czy też tysiącleci. Jak to było z jego spożywaniem w dawnych czasach? Kto co i kiedy pijał, a także co to znaczy być podatnym jak Polak, opowiada dr Dorota Dias-Lewandowska z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, badaczka dyskursu pijaństwa i trzeźwości.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?