Wydanie 75, 08.04.2022
To z wyborami we Francji, Jackiem Sasinem dbającym o ceny żywności i funkcją edycji na Twitterze
Coraz bardziej prawdopodobne jest to, że Ukraina dostanie pieniądze z Unii Europejskiej wcześniej niż Polska. Krajowy Plan Odbudowy wciąż nie jest zatwierdzony, ponieważ PiS nie chce sprzeciwić się Ziobrze, a Urusla von der Leyen jedzie właśnie do Kijowa. O tym, jak Pan Glapiński dba o kondycję złotówki, nawet nie wspomnimy.
Normalnie w tym miejscu piszemy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„W Ukrainie miał ochronę międzynarodową. Normalnie pracował i miał rodzinę. Gdy wybuchła wojna – postanowił uciekać i na polskiej granicy został zatrzymany. Turecki opozycjonista Mehmet Tahir Baz trafił do aresztu, a prokuratura skierowała do sądu wniosek o jego ekstradycję.” Anna Gmiterek-Zabłocka opisuje sprawę dla serwisu [TokFM].
30 lat temu został zamordowany Jarosław Ziętara. 10 lat temu wydawało się, że nastąpił przełom w śledztwie. Jednak, jak pisze Marek Kęsawiec, „Dziś coraz więcej wskazuje na to, że sprawcy nigdy nie zostaną skazani.”. Jeśli chcecie się dowiedzieć więcej o najgłośniejszej (i możliwe, że jedynej) sprawie zabójstwa dziennikarza w III RP, to polecamy artykuł w [Tygodniku Powszechnym].
„Justyna Wydrzyńska z Aborcyjnego Dream Teamu została oskarżona o »pomocnictwo w aborcji«. Grożą jej trzy lata więzienia. (…) 8 kwietnia, odbędzie się pierwsza rozprawa. W wywiadzie dla OKO.press Wydrzyńska opowiada historię Ani, której wysłała tabletki, mówi, jak została aborcjonistką i jak w Polsce zmieniła się narracja o aborcji.” [OKO.press]
Jacek Sasin ogłosił, że zadba o niższe ceny żywności w sklepie a wyższe w skupie dla rolników. Jak wiemy, wicepremier Sasin jest znany z samych politycznych akcji zakończonych niesamowitymi sukcesami. O szczegółach jego najnowszego projektu możesz posłuchać w podcaście Agaty Kowalskiej z OKO.press.
Wybory we Francji
W niedzielę Francuzi pójdą do urn głosować w pierwszej turze wyborów prezydenckich. Kandydatów jest dwunastu, ale tak naprawdę liczy się tylko dwójka. Urzędujący prezydent Emmanuel Macron i Marine Le Pen, starająca się o to stanowisko po raz trzeci. [BBC]
Podobnie jak w Polsce, wybory prezydenckie we Francji odbywają się w dwóch turach, o ile w pierwszej nie został wyłoniony zwycięzca z ponad połową głosów. Druga tura będzie odbędzie się 24 kwietnia – dwa tygodnie po pierwszej. Więcej na temat głosowania i informacji technicznych na temat kampanii znajdziecie w artykule [France24].
Wybory prezydenckie to z oczywistych względów też koniec kadencji urzędującego prezydenta. Warto zatem przyjrzeć się, jak zmieniła się sytuacja we Francji. Institut Montaigne przygotował szereg analiz na temat różnych sektorów społecznych i politycznych, które starają się ocenić ostatnie pięć lat. Z kolei France24 przygotował podobną analizę w czterech częściach dotyczących: obietnic wyborczych, protestów żółtych kamizelek, sytuacji gospodarczej oraz działań prezydenta Macrona na arenie miedzynarodowej. Fredrich Neumann Fundation oceniła 5 lat Macrona dość ambiwalentnie. Wprowadzano mieszankę prawicowych i lewicowych ustaw, część obietnic została zrealizowana, gospodarka oraz część społeczeństwa ma się lepiej, ale nie dotyczy to wszystkich. [Institut Montaigne], [France24], [Fredrich Neumann Fundation]
The Economist przygotował model prognozujący wynik pierwszej tury (kto przejdzie do drugiej tury) oraz drugiej tury. Zmiana w ostatnich sondażach spowodowała spadek szans na reelekcję prezydenta Macrona, ale nadal są one wysokie. Szanse Marine Le Pen na prezydenturę pomimo ostatnich wzrostów nadal pozostają niskie. [The Economist]
Chociaż mało się mówi o tym w Polsce to skandal nazywany McKinseyGate może wpłynąć na francuskich wyborców. O co chodzi? Administracja prezydenta Macrona miała wydać setki milionów euro zewnętrznej firmie doradczej McKinsey nie zachowując przy tym reguł przejrzystości. France 24 opisuje jak pozostali kontrkandydaci obecnego prezydenta odnoszą się do tej afery. [France 24]
Europa
Na pewno słyszeliście o masakrze w Buczy oraz innych miejscowościach w pobliżu Kijowa. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych przygotował krótki komentarz, w którym znajdziecie odpowiedzi na kila ważnych pytań: Co się wydarzyło w okolicach Kijowa? Jak należy zaklasyfikować ujawnione zbrodnie? Jak udowodnić popełnienie tych zbrodni? Kto może ścigać i karać osoby podejrzane o ich popełnienie? Jaka była i powinna być dalsza reakcja międzynarodowa? [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Rosja szykuje się do wzmożonej ofensywy na południu i wschodzie. Po opuszczeniu okolic Kijowa przejęcie całkowitej kontroli nad okolicami Donbasu i Ługańska wydają się być głównym celem. [The Wall Street Journal]
Orbán wygrał wszystko. Nikt nie przewidywał, że przegrana koalicja partii opozycyjnych może być tak duża. Wynik referendum uderzające w osoby LGBTQ nie jest wiążący, ale to małe pocieszenie dla wszystkich, którzy liczyli na chociażby symboliczne zwycięstwo opozycji – pozbawienie partii rządzącej większości konstytucyjnej. Polecamy analizę Ośrodka Studiów Wschodnich, zarówno w formie wideo jak i tekstowej. Dowiecie się z niej również, że mimo tak spektakularnego zwycięstwa premier Orbán nie może spać spokojnie. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Jednym z powodów niepokoju premiera Orbána na pewno będzie uruchomienie procedury warunkowości budżetu UE. Przewodnicząca Komisji Europejskiej ogłosiła to dwa dni po wyborach. Wiąże się to z wieloma zarzutami o łamanie praworządności, jakie są skierowane wobec Węgier. [The Guardian]
Viktor Orbán od swojego zwycięstwa wyborczego stał się otwarcie sojusznikiem Rosji. Ogłosił, że nie poprze żadnych sankcji na rosyjski gaz i ropę (tutaj trzeba dodać, że Węgry to nie jedyne państwo, które te inicjatywy blokuje) za gaz chętnie będzie płacił w rublach (wyłamując się ze wspólnego europejskiego frontu) a w czasie wieczoru wyborczego ze śmiechem stwierdził, że ukraiński prezydent był jednym z przeciwników, których musiał pokonać w tych wyborach. A teraz wezwano ukraińskiego ambasadora na Węgrzech ponieważ władze Ukrainy mają się brzydko wyrażać o węgierskich politykach. [Politico]
Orbán to nie jedyny jawnie prorosyjski polityk, który wygrał właśnie wybory. Prezydent Serbii Aleksandar Vučić odniósł w ostatnią niedzielę potrójne zwycięstwo. Kolejny raz polecamy analizę [Ośrodka Studiów Wschodnich].
Obecnie Finlandia jest bliżej wejścia do NATO niż Szwecja, ale co to właściwie znaczy? Foreign Policy, bez nadmiernego optymizmu, przewiduje jak może to przyłączenie wyglądać i kiedy nastąpi. [Foreign Policy]
Żeby zapewnić bezpieczeństwo niemieckich kontraktów gazowych rząd federalny Niemiec podjął decyzję o nacjonalizacji firmy Gazprom Germania. Decyzja ta została wywołana transferami własności oraz groźbą nagłej likwidacji spółki. [Euractiv]
Wysokie ceny związane z inflacją doskwierają w całej Europie. Tysiące Greków wyszło na ulice, żeby przeciwko temu zaprotestować. [Reuters]
Bliski i Środkowy Wschód
W Turcji kolejny miesiąc przyniósł kolejny wzrost odczytu inflacji. W marcu wyniosła ona 61% dla konsumentów indywidualnych oraz 115% dla przemysłu. [Al-Monitor]
Turecki sąd zadecydował o przerwaniu śledztwa w sprawie zabójstwa saudyjskiego dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego i przekazaniu go do saudyjskiego wymiaru sprawiedliwości. Zdaniem narzeczonej dziennikarza, zamordowanego w saudyjskim konsulacie w Stambule w 2018 roku, przekazanie śledztwa pod saudyjską kuratelę skutkować będzie zamieceniem sprawy pod dywan. [DW]
Prezydent Jemenu Abd Rabbuh Mansur Hadi zrzekł się władzy i przekazał swoje prerogatywy do Rady Prezydenckiej. Ciało to ma pracować nad stałym pokojem z rebeliantami Huti. Jak informowaliśmy w poprzednim numerze, w Jemenie trwa pierwszy ogólnokrajowy rozejm od 2016 roku. Czy jest to krok, który pomoże zakończyć trwający od 2014 roku konflikt? Czas pokaże. [DW]
Arabia Saudyjska przywraca swojego ambasadora w Libanie. Kryzys dyplomatyczny, po którym w październiku zeszłego roku odwołano ambasadora wynikał z wypowiedzi ministra Libanu o toczącej się wojnie w Jemenie i jej brutalności. [Al-Monitor]
Koalicja rządząca Izraelem właśnie się rozpadła. Co było powodem takiego drastycznego ruchu? Ultrakonserwatywna posłanka nie mogła wytrzymać tego, że ortodoksyjne reguły żywieniowe nie będą narzucane wszystkim w izraelskich szpitalach. Co teraz? Trudno powiedzieć czy reszta koalicji rządzącej będzie w stanie utrzymać rząd mniejszościowy. A jeśli dojdzie do kolejnych wyborów parlamentarnych, to jest wątpliwe, czy zmieni to cokolwiek w układzie sił w Knesecie. [France 24]
W Izraelu morderstwa, w których zarówno ofiarą jak i sprawcą jest członek mniejszości arabskiej, stanowią aż 70% wszystkich spraw. Skąd bierze się problem brutalnych przestępstw wśród arabskich obywateli izraela, którzy stanowią ponad 20% ludności państwa żydowskiego? Jakie socjo-ekonomiczne realia towarzyszą im w codziennym życiu? Jak wygląda ich droga do zostania uznanymi za pełnoprawnych obywateli Izraela przez żydowską część społeczeństwa? Oraz czy jest to jedyna grupa mająca tego typu kłopoty? Na te i inne pytania odpowiada Jarosław Kociszewski: były korespondent Polskiego Radia na Bliskim Wschodzie oraz redaktor naczelny portalu Nowa Europa Wschodnia.
Azja
Premier Singapuru odwiedził Stany Zjednoczone, żeby rozmawiać z prezydentem Bidenem m.in o współpracy na polu rozwoju sztucznej inteligencji. Komentatorzy zwracają uwagę, że to spotkanie należy łączyć z tym, że Stany Zjednoczone chcą walczyć z dominującą rolą Chin na polu rozwoju sztucznej inteligencji. [Protocol]
Tydzień temu pisaliśmy o trudnej sytuacji mieszkańców Sri Lanki. Niestety sytuacja ekonomiczna kraju ciągle się pogarsza. Poza niedoborami paliwa czy leków istnieje także ryzyko wystąpienia niedoborów żywności. Mimo wielkich protestów rząd i prezydent nie zamierzają podać się do dymisji. [Reuters], [The Guardian]
Na skutek kryzysu politycznego w Pakistanie (utrata poparcia większości w parlamencie przez obecnie urzędującego premiera – więcej w naszym poprzednim numerze), miejscowa waluta gwałtownie traci na wartości. Pakistańska rupia od początku 2018 roku straciła niemal połowę swojej wartości względem dolara. [Al-Dżazira]
Afryka
Były prezydent Burkina Faso, został skazany za współudział w morderstwie swojego poprzednika, do którego doszło w 1987 roku. Blaise Compaoré, który ma obecnie 71 lat, został skazany na dożywocie po trwającym dekady procesie. [The Guardian]
Po 2 latach aresztu nigeryjski ateista został skazany na 25 lat więzienia za bluźnierstwo. [DW]
„W ostatnich tygodniach w północnej Nigerii nasiliły się płatne rytualne zabójstwa. Według ministra informacji i kultury Lai Mohammeda, większość z tych przypadków jest inspirowana filmami Nollywood [o których więcej przeczytacie w wydaniu 52. -red]. Niektórzy mordercy twierdzili nawet, że ich działania były inspirowane przez filmy z Nollywood i media społecznościowe. Z kolei w Malawi zabójstwa osób z albinizmem również przypisuje się Nollywood.” [DW]
O rosyjskich najemnikach, którzy na zaproszenie malijskiego rządu zaczęli operować w Mali informowaliśmy już na łamach tygodnika. Obecnie organizacje praw człowieka donoszą, że podczas przeprowadzania operacji wymierzonej w dżihadystów tzw. Wagnerowcy zabili już około 300 cywilów. [The Guardian]
Ameryka Łacińska
Kostaryka ma nowego prezydenta, został nim ekonomista Rodrigo Chaves. [Al-Dżazira]
Serwis Airbnb pojawił się na Kubie w 2015 roku i zaczął zmieniać sposób, w jaki funkcjonowała tam turystyka. Brzmi znajomo? Powinno, w końcu ten serwis do wynajmu krótkoterminowego wpłynął także na wiele miast turystycznych także w Polsce. Jednak na Kubie sytuacja było trochę inna, chociażby ze względu na sankcje Stanów Zjednoczonych nałożone na ten kraj. Polecamy reportaż serwisu Rest of World. [Rest of World]
W wydaniu 51. pisaliśmy o tym, jak nowy prezydent Ekwadoru wprowadził stan wyjątkowy ze względu na niespotykaną ilość brutalnych przestępstw popełnianych przez gangi. Sytuacja zdaje się tylko pogarszać, a Ekwador musi coraz mocniej opierać się na pomocy Stanów Zjednoczonych w walce ze zorganizowaną przestępczością. Dodatkowo konflikty między prezydentem a opozycją utrudniają temu pierwszemu efektywne rządzenie państwem. [Americas Quarterly]
Ameryka Północna
W jednym z magazynów Amazona powstał związek zawodowy. Jest to dość ważny news, dlatego że do tej pory firmie Jeffa Bezosa udawało się zapobiec powstaniu jakiegokolwiek związku zawodowego w swoich magazynach. Biorąc pod uwagę, że w samym roku 2021 wydali 4 miliony dolarów na działalność antyzwiązkową, nie powinno to dziwić. O powstaniu tego pierwszego związku przeczytacie w Euractiv, a z The New York Time dowiecie się, jak to może wpłynąć na działalność związkową w Stanach Zjednoczonych. [Euractiv PL], [The New York Times]
W wydaniu 53. pisaliśmy o wysłuchaniu przed Sądem Najwyższym Stanów Zjednoczonych sprawy drastycznego prawa antyaborcyjnego wprowadzonego przez Teksas. Nie czekając na rozstrzygnięcie kolejny stan postanowił zaostrzyć swoje prawo aborcyjne. Tym razem jest to Oklahoma. [Reuters]
Ketanji Brown Jackson właśnie przeszła do historii jako pierwsza czarnoskóra kobieta, która została sędzią Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych. O skomplikowanym procesie zatwierdzania jej przez amerykański senat pisaliśmy w wydaniu 73. [The Guardian]
Dzielnica East End we Freeport w Texasie powstała w latach 30. ubiegłego wieku jako „rezerwat Negro”. Musieli tam zamieszkać wszyscy czarnoskórzy mieszkańcy miasta, chyba że pracowali jako służący u białych. Teraz kończy się proces jej przejmowania przez firmę obsługująca port, a dotychczasowi mieszkańcy są zmuszeni do opuszczenia dorobku swojego życia. The Guardian przygotował reportaż na ten temat, ale jak autorzy zauważyli, jest on tylko fragmentem większej opowieści o tym, jak poświęca się zmarginalizowane społeczności, by ułatwić życie przemysłowi. [The Guardian]
Oceania
W Australii, w okolicy Sydney spadły rekordowe opady deszczu, które powodują podtopienia wymuszające ewakuację tysięcy ludzi. W regionie powodzie miały miejsce również w zeszłym miesiącu. W ostatnich ulewach przez noc spadło tyle deszczu ile zazwyczaj pada przez cały miesiąc. Od początku roku odnotowano opady rekordowe w historii prowadzenia pomiarów. [Al-Dżazira]
Pakt wojskowo-wywiadowczy AUKUS, w skład którego wchodzi Australia, będzie także się dzielił bronią hipersoniczną. Trudno nie łączyć tego z działaniami Rosji i Chin na tym polu. W wydaniu 46. i 47. znajdziecie więcej informacji o samym pakcie. [The Guardian]
Ekonomia i gospodarka
W związku z wojną w Ukrainie i przybyciem wielu tysięcy uchodźców z tego państwa w przestrzeni publicznej pojawił się temat skupu hrywny przez NBP. Obserwator Finansowy przeprowadził wywiad z Barbarą Jaroszek, dyrektor Departamentu Emisyjno-Skarbcowego NBP skupiający się właśnie na tym zagadnieniu. Dowiecie się z niego m.in, dlaczego skup hrywny to nie jest pomoc humanitarna. [Obserwator Finansowy]
Polityka Energetyczna Polski do roku 2040, uchwalona na początku roku 2021, jest już dzisiaj dokumentem kompletnie nieaktualnym. Obecnie zainstalowana moc w fotowoltaice wynosi tyle ile wspomniany dokument przewidywał na rok 2030. Taniejące technologie OZE oraz postępująca modernizacja systemu elektroenergetycznego stanowią silny, wieloletni trend. Jednak ostatni plan inwestycyjny PSE oraz słowa ministry klimatu wskazują, że i w Polsce przestajemy zaklinać rzeczywistość i widzimy, że już za dekadę połowa energii elektrycznej może być produkowana w Polsce z OZE. [Wysokie Napięcie]
Nauka i Technologia
Wyszedł kolejny raport IPCC o postępującej katastrofie klimatycznej. Z artykułu Nature dowiecie się jakie są najważniejsze zawarte w nim wnioski. Serwis Carbon Brief przygotował dłuższy materiał, w którym poza samym omówieniem treści raportu jest także sporo informacji dla tych, którzy chcą się dowiedzieć, kto go tworzy, jaką ma formę oraz co jeszcze można w nim znaleźć. [Nature], [Carbon Brief]
Twitter ogłosił, że pracuje nad dodaniem funkcji edycji już wysłanych tweetów. Artykuł z serwisu Protocol przedstawia mniej oczywiste skutki takiej zmiany funkcjonalności Twittera. Byłoby naiwnością sądzić, że nikt pracujący dla Twittera nie wpadł na to, co zostało zawarte w artykule. Jednocześnie pamiętać trzeba, że wszelkie zmiany w funkcjonowaniu serwisu będą obarczone błędami (zwłaszcza na początku funkcjonowania zmian), które na pewno spamerzy oraz grupy ekstremistyczne chętnie wykorzystają. [Protocol]
W końcu się udało – naukowcy zmapowali cały ludzki genom. Nie tylko jest to niesamowite wydarzenie samo w sobie, ale także punkt startowy do kolejnych badań związanych z genetyką czy medycyną. Więcej o tym przeczytacie w artykule w serwisie Vice. [Vice]
Zostajemy przy temacie ludzkiego genomu, pamiętacie jak w 2018 r. pojawił się news o tym, że urodziła się dwójka dzieci z DNA zmienionym metodą CRISPR? Rok później chińskie władze skazały He Jiankui, naukowca odpowiedzialnego za powstanie tych dzieci, na więzienie. Według serwisu MIT Technology Review skończył on właśnie odsiadywać wyrok. O sprawie sądowej oraz niejasnościach z nią związanych przeczytacie w artykule [MIT Technology Review].
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Przywódca Kościoła katolickiego „potępił masakrę w Buczy”, a jednak czytając, co jest dokładnie w jego oświadczeniu i zauważając czego tam brakuje, budzi to wszystko niesmak. Dlaczego elita tej ogromnej religijnej organizacji tak się zachowuje? Jeśli chcecie to zrozumieć, to polecamy dwa długie artykuły z katolickiego kwartalnika Więź. Pierwszy ma tytuł „Gdy prorok staje się dyplomatą. Papież wobec rosyjskiej wojny”, a drugi „Czego nie wolno prorokowi. Milczenie papieża w sprawie Rosji to dowód zapaści katolicyzmu”. [Więź #1], [Więź #2]
Dlaczego zachodnie państwa i analitycy tak bardzo mylili się w swojej ocenie siły militarnej Federacji Rosyjskiej? Artykuł w The Atlantic przedstawia odpowiedzi na to pytanie chociaż zdecydowanie nie są to ostateczne odpowiedzi i z pewnością jeszcze wiele tekstów powstanie na ten temat. [The Atlantic]
Coraz więcej komunikatorów, zarówno wykorzystywanych służbowo jak i prywatnie, podaje nam informację o tym, że ktoś właśnie stuka w klawisze i pisze. Czasami jednak nasz rozmówca pisze, a potem przestaje. Czy możemy go zapytać dlaczego? Artykuł od Wired podejmuje kwestię netykiety tekstowych komunikatorów, które przekazują naszemu rozmówcy nie tylko to, co wysłaliśmy. [Wired]
Łukasz Wybrańczyk przeprowadza rozmowę z Konradem Dziwiorem – znawcą języka hebrajskiego, autorem bloga Niebiblijny. Podejmuje on tematy tłumaczeń Biblii z języka hebrajskiego (głównie Księgi rodzaju), a także obiegowych mitów i opinii o Biblii i jej źródłach.
Drogi czytelniku, dziękujemy, że jesteś z nami. Uważasz, że więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?